1 Lenin en Hitler, de route naar de macht 1A TekstActief BB

1 Lenin en Hitler, de route naar de macht
1A TekstActief BB hoofdstuk 1
1a
Rusland
Nicolaas II treedt af
Duitstand
groei werkloosheid
vorming sovjets
afbrokkeling democratische
gezindheid
vorming Voorlopige Regering
Adolf Hitler: weg met Verdrag
van Versailles
terugkeer Lenin uit ballingschap
Hitler Reichskanzler
communistische machtsgreep
Rijksdagbrand
opzij zetten grondwetgevende vergadering
5 maart verkiezingen
burgeroorlog
NSDAP enig toegestane partij
4
Vrede van Brest Litowsk
5
6
Nieuwe Economische Politiek
2
3
b In Rusland verliep de Eerste Wereldoorlog desastreus
voor de Russen. De soldaten deserteerden massaal, er
heerste honger in de steden en er was een onmachtige
regering.
In Duitsland was grote werkloosheid; de kabinetten
volgden elkaar in snel tempo op. c In beide landen was
sprake van een onrustige politieke situatie.
d Lenin gebruikte geweld om de macht van de
Voorlopige Regering te breken en hield vervolgens door
middel van onderdrukking en terreur de bolsjewieken
aan de macht.
Na de Rijksdagbrand wist Hitler de alleenheerschappij
naar zich toe te trekken, waarbij de grondwet buiten
werking werd gesteld en de noodtoestand werd uitgeroepen. Met een onbeperkte volmacht voor vier jaar was
de weg geheel vrij voor de dictatuur.
a De planeconomie maakt geen crisis door, terwijl het
kapitalisme (de zwarte lijn) na 1929 in diepe crisis raakt.
De planeconomie heeft meer succes.
b Voor boeren en arbeiders in de Sovjetunie.
a Als een leer de absolute waarheid verkondigt, dan is
elke andere opvatting onjuist. Discussie en meningsvor
ming zijn dan overbodig. De alwetende leider denkt voor
iedereen.
7
8
9
b Eigen mening. Bijvoorbeeld: ja, bij zowel klassenstrijd
als rassenleer wordt uitgegaan van één groep in de
samenleving die andere groepen naar het leven mag
staan. Of: nee, bij klassenstrijd gaat het niet om personen als zodanig, maar om hun economische positie. Bij
rassenleer is het ras onlosmakelijk aan het individu
gekoppeld.
Beide tanden onttrokken zich aan de internationale
publieke opinie, zeker als het ging om kritiek op hun
binnenlandse politiek.
a Het communisme zou de werkloosheid terugdringen,
terwijl in het Westen de crisis juist had toegeslagen en
veel mensen werkloos thuiszaten.
b De dwang die toegepast werd bij de collectivisatie.
De inzet van dwangarbeid op allerlei terreinen. Het
gebrek aan vrijheid (ook voor een vakvereniging). De
gebrekkige beloning en sociale voorzieningen.
a De foto laat zien dat Hitler en de NSDAP ook opkwa
men voor de belangen van de arbeiders.
b Hitler zette grootschalige werkgelegenheidsprojecten
op (onder andere in de bewapeningsindustrie) zodat de
werkloosheid zou afnemen.
c Hitler kondigde een verbod af op vakbewegingen en
partijvorming buiten de NSDAP.
d Enerzijds wel omdat de NSDAP trachtte ook de arbeiders aan zich te binden, anderzijds niet omdat de
NSDAP de arbeiders belemmerde om daadwerkelijk voor
hun belangen op te komen.
a Stalin wilde investeringskapitaal vrijmaken voor
industrialisatie en de boeren als 'klasse' vernietigen.
b Beide wilden economische onafhankelijkheid bereiken en de economie van bovenaf sturen.
a - d Eigen antwoord. Nationalisme is bijvoorbeeld te
omschrijven als het vooropstellen van de eigen culturele
identiteit.
Eigen inbreng.
10 Een slechte economische situatie.
Gebrek aan democratische traditie.
Optreden van personen/partijen die geen oppositie duldden.
Oorlogstrauma's.
Zondebokken aanwijzen (de joden, de tsaar en tsarina,
het hof en de grootgrondbezittende adel).
1B ledereen de hik
l
a en b
burgeroorlog
boeren worden gedwongen graan af te
staan; onteigening van de grond
NEP
boeren krijgen gelegenheid voor eigen
rekening land te bebouwen
collectivisatie
boeren worden gedwongen toe té treden tot
de kolchoz; einde van het particuliere grondbezit
2
3
4
lijk te bereiken is: de ongenaakbare toendra als onbevaarbare zee (vergelijk de kameel als schip van de
woestijn).
a Het begin van de collectivisatie, zoals blijkt uit de
zin: 'Dood ze, je zal in de kolchoz geen vlees krijgen.'
Bovendien is er sprake van individuele boeren naast
boeren die al toegetreden zijn tot de kolchoz.
b De boeren slachten hun vee liever dan het over te
dragen aan de staat, de kolchoz. c De dorpelingen
geloven niet dat zij er beter van zullen worden als ze tot
de kolchoz zullen toetreden.
a Verteld wordt dat het vee door de boeren wordt
geslacht.
b Mikhail Sholokov.
c Het verhaal speelt zich af op het platteland tijdens de
overgang van NEP naar collectivisatie (zie ook het
antwoord op vraag 23).
d Het boek doet verslag als ware het een ooggetuigenverslag terwijl de collectivisatie al in volle gang was. e
De schrijver wil laten zien wat voor verraderlijke houding
de boeren tegenover de collectivisatie innamen. Hij is het
met die houding van de boeren oneens, zoals blijkt uit
de woorden 'verraderlijke geruchten'. f Nee, er bestaat
zeker ook statistisch materiaal, rechtbankuitspraken,
brieven aan kranten enzovoort. g Nee, want de boeren
worden als verraders betiteld. h Bijvoorbeeld: Hoe
denkt een partijlid over de reactie van de boeren?
3c, 3e, 3f en 3g.
3
4
5
1C Gtavnoje Oepravlenije
ispravitelno-troedovych lagerej
1
2
a 'Goelag' is een acroniem voor 'Hoofddirectoraat van
de correctionele werkkampen'.
b Een eilandenrijk.
c De vele werkkampen verspreid over Rusland. d De
Goelag Archipel geeft een beschrijving van de toestand
van de inwoners van de werkkampen.
a Deze grondstoffen werden gedolven in het gebied
boven de poolcirkel onder extreme omstandigheden.
b Materik heeft hier de betekenis van vasteland gekregen, omdat de rest van de bewoonde wereld zeer moei-
a Dwangarbeiders waren vaak joden, intellectuelen,
boeren of leden van de oppositie tegen Stalin. Deze per
sonen waren het vaak oneens met Stalin of waren een
voudigweg het slachtoffer van Stalin.
b Werk waar veel handenarbeid voor nodig was en
waar elke arbeider eenvoudig te vervangen was.
c Ijzige winters en korte zomers.
d Voldoende voedsel en kleding.
e Velen van hen stierven in de kampen.
Voorbeeld:
Lieve moesje,
In mijn vorige brief heb ik gevraagd of je extra eten en
vooral warme kleren wilde opsturen. Het pak dat je
stuurde, was dan ook prima in orde. Wat zat er wel niet
in allemaal?! De pruimenjam heb ik geruild voor een
paar polswarmers. De sigaretten waren snel op, helaas.
Vier onderbroeken waren wel erg weinig om de voorraad
mee aan te vullen. Ze slijten hier snel van het wassen
zonder zeep. Veel kunnen we sowieso niet aanhouden:
alleen de voorgeschreven kleren met daarop ons nummer. [Zo kan de ontvanger nagaan of de spullen daadwerkelijk zijn aangekomen.} Hoe is het met de kleine
Pjotr? Vertel maar dat het mij goed gaat. Als je mij nog
wat tabak, vet (daarvan kan een mens nooit genoeg
hebben) en een nieuwe bril wilt sturen, dan ben ik je
zeer dankbaar. Mijn bril hangt met draadjes aan elkaar
en telkens dreigen mijn glazen kapot te vallen. Je
toegenegen zoon/dochter...
a Dwangarbeid is in zijn soort weinig productief (er is
geen impuls - behalve dwang - tot meer productie),
maar wordt gebruikt om op ontoegankelijke plaatsen
goedkope arbeid te laten verrichten.
b Dwangarbeid was een effectief repressiemiddel
tegenover de rest van de arbeidende bevolking om vooral hard te werken en niet te klagen. Bovendien konden
de boeren die weigerden mee te werken aan de collectivisatie in kampen worden ondergebracht. Dwangarbeid
was ook een goedkope manier om grootschalige projecten (het graven van kanalen en dergelijke) te laten verrichten.
1D Wie waren zij?
1
a en b Zie figuur 10.1.1.
c In. blok l neemt het aantal kiezers absoluut in aantal
toe, maar het percentage neemt af. De arbeiderspartijen
behouden in grote lijnen hun aanhang. In blok II neemt
zowel het aantal toe als het percentage. Ook voor de
katholieke partijen geldt dat zij hun aanhang
vasthouden.