Architectuurtheorie LES 9 3.3 De rol van het kapitalisme

Architectuurtheorie
LES 9
3.3 De rol van het kapitalisme
ZOOMSESSIE: wat is kapitalisme?
Werken voor je eigen geld, Verenigde Staten, anti-communicatie, Westerse cultuur,
geld maakt geld, vrije markteconomie, individualistisch, winstbejag, gebaseerd op
individuele eigendom.
= Economisch systeem dat de politiek nodig heeft.
Vroegkapitalisme vanaf 16e eeuw
Vanaf 19e eeuw is kapitalisme vollenbak aan’t draaien en komt er kritiek op:
KARL MARX
Grondlegger van communisme
Filosofische werken
De drijvende kracht is de economie, de materiele onderbouw van heel ons bestaan
is de economische logica (niet het verlangen van vooruitgang)
Door de liberalen en katholieke conservatieven, maar speelden in hun eigen
voordeel. (Daens)
Marxisme = dialectisch materialisme.
Arbeiders in de fabrieken hebben totaal geen verband met de producten.
Verschil ruilwaarde en gebruikswaarde
Gebruikswaarde = basiswaarden van dingen (bv hoe nodig je een jeansbroek nodig
hebt)
Ruilhandel zonder geld reduceert de waarde van dingen tot gebruikswaarde.
Ruilwaarde
Cultus van de waarden
Gebruikswaarde is zeer ver af dan de waarde van dingen.
Door zo goedkoop mogelijk te produceren: minder je arbeiders betalen en de
meerwaarde komt volledig ten goede aan de kapitalisten, maar het loon moet wel
voldoende zijn voor reproductie = genoeg voor het bestaan en opvoeding van
kinderen
DE EIS TOT STANDAARDISERING
Samenhang van architectuur met kapitalisme.
Debat 1914:
M U T H E S I U S: Meewerken naar de stap van fabrieksgoederen
ó V A N D E V E L D E : Ambachtelijke moet voorop blijven staan
Muthesius heeft eigenlijk gewonnen als je de geschiedenis bekijkt
LIEVEN DE CAUTER
Moderne beweging in dienst van het kapitalisme à rationalisering
JJP OUD
CIAM
Prefabricatie
ERNST MAY
Standaardisering om het kapitalisme na te streven, maar ook standaardisering van
sociale huisvestingen voor zoveel mogelijk mensen.
Binnen kapitalisme is standaardisering een doel. Op zichzelf dient het kapitalisme
om de winst de maximaliseren.
Modernisme in USA
Niet de prettige omgeving die men zou verwachten
M U M F O R D: Hij verwijdt Mies dat er een soort vervreemding is, een omgeving
die geen intimiteit toelaten.
De logica van de vervreemding tonen die een sublieme…en een leegte
weergeven…
Essentie van de tijd: Vervreemding en dat mensen niet meer kunnen wonen, en dat
wordt uitgekristalliseerd in de architectuur. Reflectie van een soort kilheid.
ARCHITECTUUR VOOR DE CONSUMPTIEMAATSCHAPPIJ
De consumptie komt binnen het bereik van heel veel mensen. De jongere generatie
ontwikkelt bijna een allergie tegen deze consumptie: tegencultuur van de hippies,
omdat de maatschappij nog heel hiërarchisch in elkaar zat. Toch willen we wel iets
te zeggen hebben over ons eigen leven en verwijdde de generatie van de ouders
dat ze hun hebben laten inpakken (bv aanschaf van tv, koelkast…)
SITUATIONISTEN
Heel kritisch ten opzichte van de stadsuitbreiding. Heeft het nieuwe ons iets goed te
bieden? Een poging om een ander soort collectief verband te vestigen in het
dagelijks leven.
Avant-gardes: Zoeken naar een alternatieve levensstijl
ARCHIGRAM
Willen technologische vernieuwingen gebruiken, willen radicaliseren.
P E T E R C O O K 1963
Architectuur moet misschien ook zelf consumptiegoed worden of misschien
zelfs wegwerpproducten.
ZOOMSESSIE: pleidooi om meer naar wegwerpcultuur te gaan. Zou dit nu goed
zijn, zo 50 jaar later?
Tegen: niet duurzaam, ecologisch niet verantwoord, verspilling, emotionele band,
Voor: meer werkgelegenheid, vooruitgang, makkelijk, creativiteit, de dingen veel
preciezer afstemmen op het programma (verspilling) à ecologisch bouwen, omdat
het tijdelijk is à vooruitgang
Avant-garde logica
Een architectuur die zich zou laten toe-eigenen.
4. Kritiek op het kapitalisme
LE CORBUSIER
Megastructuur aan de rand van de stad, waarbij de invulling wordt overgelaten aan
de inwoners, maar het grote gebaar is de autoweg bovenop het gebouw. Er is een
soort van stedelijk draagstructuur die de stad organiseert. De architect wordt dus
met andere woorden een organisator.
TAFURI
Het kapitalisme ondersteunen en legitimeren = ideologische functie van de
architectuur, maar kan niet nagestreefd worden. Architectuur gelooft niet meer in
zichzelf en kan dus niet meer als maatschappij dusdanig erkend worden.
Tafuri neemt afstand, kijkt… en maakt analyse van hoe het geheel samenhangt.
Gaat over de vraag naar hoe verhoudt architectuur zich t.o.v. kapitalisme.
BAUDRILLARD
We zijn gefascineerd door de ‘waar’ (jeansbroek) en daardoor zijn we onze contact
verloren met de nood aan onze echte behoeften.