Voorlichtingsproduct

2015
‘Welk type kind past het best bij
welk type basisschool?’
Nicole van Tol , Anne van der Ark en Jennifer Vermaat
29-3-2015
Juiste match tussen
school en kind
dimensies die het karakter van
een persoon beschrijft. Met
vragenlijsten die worden
Een keuze maken voor een
gebaseerd op deze dimensies kan
basisschool. Voor veel ouders is
worden vastgesteld in hoeverre
dit een beslissing waarbij ze niet
iemand zichzelf (of iemand
over één nacht ijs willen gaan. Uit
anders) extravert, mild, open,
interviews met ouders en hun
autonoom of emotioneel stabiel
verhalen op verschillende
noemt. Er zijn verschillende
internetfora kunnen we opmaken
kleinschalige voorbeelden hiervan
dat een gebrek aan informatie
te vinden op internet maar in de
over de schoolkeuze niet het
psychologie wordt meestal alleen
grootste obstakel is, maar eerder
de officiële vragenlijst gebruikt
de twijfel of de juiste keuze is
(NEO-pi-r).
gemaakt. Maar wat is een
passende basisschoolkeuze?
Vernieuwingsonderwijs
Ouders lijken hun keuze voor een
Er bestaan in Nederland diverse
school het vaakst te baseren op
soorten vernieuwingsscholen
de nabijheid van een school
binnen het basisonderwijs, zoals
(‘school om de hoek’ verdient de
montessori-dalton-en vrije
voorkeur), de geloofsovertuiging
en eerdere positieve
ervaringen (oudere
broertjes/zusjes) met de
school. Opvallend genoeg
vinden ouders het belangrijk
dat het type school past bij de
persoonlijkheid van hun
kind(eren), maar dit gaf bij de
uiteindelijke keuze meestal
scholen. Deze scholen kennen
niet de doorslag. Terwijl bij
naast veel overeenkomsten ook
uitstek die goede match tussen
veel verschillen, bijvoorbeeld als
school en kind ervoor kan zorgen
het gaat om:
dat een kind zich gelukkig voelt
op school en (mede daardoor)
 De relatie tussen leraar en
goede cijfers kan halen. Om te
leerling: zijn zij gelijk of is
kunnen bepalen welke kinderen
er sprake van een
op hun plek zijn op welke scholen
duidelijke hiërarchie?
is het nodig om de volgende
 Wat de leerlingen moeten
vraag te beantwoorden: ‘Welk
leren, en welke invloed
type basisschool (traditioneel,
leerlingen krijgen bij het
montessori-of daltonscholen?)
invullen van hun lesstof.
past bij welk type kind?’.
Welk type onderwijs binnen deze
vernieuwingsscholen het meest
De Big Five
effectief is, daar kunnen we
Wanneer er over
weinig over zeggen. Er wordt hier
persoonlijkheden gesproken
bar weinig onderzoek naar
wordt, kom je in de psychologie
gedaan. Het lijkt wel aannemelijk
al snel uit op de ‘Big Five’. Deze
dat niet elk type basisschool
bestaat uit 5 verschillende
geschikt is voor elk type kind en
Niet elk type
basisschool lijkt
geschikt voor elk type
kind en vice versa
vice versa. Sommige typen
scholen lijken nu eenmaal beter
te passen bij de persoonlijkheid
van een bepaald kind dan een
ander type. Zo zou je verwachten
dat leerlingen die weinig
zelfstandig (autonoom in termen
van de Big Five) het lastiger
hebben op een montessorischool,
omdat op deze scholen een groot
beroep wordt gedaan op
zelfstandigheid. Maar ook hier is
de kennis nog beperkt.
Basisonderwijs.nu heeft daarom
een verkennend onderzoek op dit
gebied uitgevoerd.
Het onderzoek
Het onderzoek is gedaan onder
de ouders van kinderen die op
traditionele scholen zitten en
dalton-en montessorischolen.
Meer informatie over deze typen
scholen kunt u achterin dit
artikel vinden. In totaal
hebben 124 ouders de
enquête ingevuld (door middel
van spontane selectie). De
enquête bestond uit een
onderdeel dat de
persoonlijkheid van het kind
bevroeg en een onderdeel dat
prestaties en ervaringen van het
kind bevroeg. Hierdoor konden de
onderzoekers toetsen welke
typen kinderen er voorkwamen
op de verschillende
vernieuwingsscholen en hoe deze
typen persoonlijkheden op deze
scholen uit de verf kwamen.
Ouders konden de vragenlijst
invullen via een link die op
internet is geplaatst, op zowel de
website www.basisonderwijs.nu
als de Facebookpagina’s van de
onderzoekers. Deze link is een
flink aantal keer gedeeld en dit
heeft veel respondenten
opgeleverd. Daarnaast hebben
wij een Daltonschool (De
Edelsteen, te Zoetermeer)
gevonden die wilde meewerken
aan het onderzoek. De ouders
van de kinderen op deze school
hebben de enquête via internet
ingevuld en hier zijn over het
algemeen alle resultaten die het
Dalton onderwijs betreffen,
vandaan gekomen.
De resultaten en
conclusies
Positieve feedback op gedrag
Uit het onderzoek blijkt dat er
geen significante verschillen zijn
tussen de typen scholen als het
gaat om het gedrag van de
leerlingen, zoals gerapporteerd
door hun ouders. Wel is het zo
dat gemiddeld emotioneel
stabiele kinderen op alle typen
scholen vaker positieve feedback
krijgen op hun gedrag) dan de
hoog-stabiele of instabiele
leerlingen.
Montessorischolen passen goed
bij ordelijke kinderen, terwijl
gemiddeld ordelijke leerlingen
minder raakvlakken lijken te
hebben met dit type onderwijs.
Kritische blik op het
onderzoek
Van de 124 ingevulde enquêtes
waren er maar 51 ingevuld door
ouders van kinderen op het
traditioneel onderwijs, 67
enquêtes door ouders van
kinderen op het daltononderwijs
en maar door 6 door ouders van
kinderen op montessorischolen.
Doordat het aantal respondenten
per school zo verschillend was
konden geen representatieve
conclusie worden getrokken.
Sowieso is het aantal van 124
respondenten voor een
generaliseerbare conclusie te
laag. Daarnaast zijn de enquêtes
vooral ingevuld door ouders in de
steden Alphen, Zoetermeer en
Noordwijk. Hierdoor kunnen de
resultaten niet naar de gehele
populatie van Nederland worden
geëxtrapoleerd. Echter wél over
de populatie van Zuid-Holland.
vervolgonderzoek de enquête op
meerdere manieren te
verspreiden, het liefst op basis
van een aselecte steekproef.
Het huidige onderzoek is gericht
op ouders met kinderen op
dalton-, montessori- of
traditionele scholen. Deze drie
typen basisonderwijs zijn het
meest populair, maar er zijn nog
meer typen onderwijs die een
plaats binnen onderzoek
verdienen (zoals jenaplanscholen,
vrije scholen,
Ontwikkelingsgericht Onderwijs,
freinetscholen, democratisch
onderwijs, etcetera). Het is aan
te bevelen om zich in
vervolgonderzoek te richten op
meerdere typen basisonderwijs
om zo een breder beeld te
verkrijgen.
Ten slotte zouden meer
verschillende groepen
respondenten bij dit type
Goed rapport
onderzoek betrokken moeten
worden. Nu zijn alleen ouders
Er zijn ook geen significante
gevraagd om hun oordeel en
verschillen gevonden tussen
inschatting van hun kind(eren) te
typen scholen als het gaat om de
geven, maar de leerkrachten van
schoolprestaties. Alleen op
de kinderen zouden hier een
daltonscholen hebben gemiddeld
extraverte leerlingen vaker een
Tot slot bestaan de respondenten mooie aanvulling op zijn. Immers,
ouders en leerkrachten samen
goed rapport dan hoog-extraverte uit een selectieve doelgroep. De
kunnen een completer beeld
of introverte leerlingen.
enquête is ingevuld door ouders
geven van het karakter van een
die de website
Past de school bij mijn kind?
kind en de manier waarop het
www.basisonderwijs.nu hebben
bezocht, ouders die een Facebook functioneert op school.
In de enquête moesten ouders
pagina bezitten en ouders van de
aangeven in hoeverre zij vonden
leerlingen van ‘De Edelsteen’ te
dat het type school past bij de
Zoetermeer.
persoonlijkheid van hun
De vernieuwingsscholen
kind(eren). Op de traditionele
in het onderzoek: een
Suggesties voor
scholen zijn de weinig ordelijke
overzicht
kinderen goed op hun plaats, in
vervolgonderzoek
Het traditioneel onderwijs
tegenstelling tot de gemiddeld
Het is aan te bevelen om in een
Binnen het traditioneel onderwijs
ordelijke leerlingen. De
vervolgonderzoek gebruik te
ligt het accent vooral op het
daltonscholen zijn zowel geschikt maken van een substantieel
aanleren van cognitieve
voor weinig als gemiddeld
grotere streekproef. Het is
ordelijke leerlingen.
daarnaast aan te raden om in het vaardigheden (bijvoorbeeld
rekenen, taal en spelling). Er
worden klassikale lessen gegeven
aan groepen die zijn ingedeeld op
leeftijd. Hoewel de nadruk nog
steeds ligt op het leren rekenen
en lezen, wordt er steeds meer
tijd besteed aan creatieve
vorming en de ontwikkeling van
sociale vaardigheden. Zelfstandig
werken krijgt een steeds groter
aandeel in dit type onderwijs.
Ook elementen van
jenaplanscholen (de kring) zijn
opgenomen in het traditionele
onderwijs daardoor worden de
verschillen tussen traditionele
scholen en vernieuwingsscholen
steeds kleiner.
Vrijheid in gebondenheid,
zelfstandigheid en samenwerken.
Elke Daltonschool kan het
primaire accent op een andere
kernwaarde leggen, maar deze
waarden komen op iedere Dalton
school, over het algemeen, wel
naar voren.
zelf kunnen pakken en/of terug
kunnen zetten.
Maria Montessori raadde groepen
van kinderen met dezelfde
leertijden af en maakte in plaats
daarvan drie groepen (van 3 t/m
6, van 6 t/m 9 en van 9 t/m 12).
Dit deed zij om een proces van
Het montessori onderwijs
continue leren en ontwikkelen
De leerkrachten binnen het
mogelijk te maken. De kinderen
montessori onderwijs zijn speciaal werken op het montessori
hiervoor opgeleid, naast hun
onderwijs dus samen met
reguliere lerarenopleiding. Deze
kinderen van verschillende
leerkrachten worden binnen dit
leeftijden en niveaus.
type onderwijs leiders/leidsters
Binnen het montessori onderwijs
genoemd.
heeft een kind veel vrijheid. De
kinderen mogen zelf
keuzes maken uit de
Het dalton onderwijs
leermiddelen waarmee
Binnen het dalton
zij willen werken. De
onderwijs leren kinderen
leider/leidster richt de
omgaan met hun eigen
ruimte in en biedt
verantwoordelijkheid.
verschillende activiteiten
Helen Parkhurst, de
aan (individueel of in
oprichtster van het
groepsverband). De
Dalton onderwijs,
kinderen kunnen zelf
schreef ooit: “Wat we
kiezen welke activiteit zij
nodig hebben in deze
uitvoeren, maar de
maatschappij, zijn
leider/leidster let er wel
mensen zonder vrees”.
op dat de keuzes van
Ze bedoelde hiermee dat
het kind in verhouding
we kinderen nodig
blijven met de
Maria
Montessori,
oprichter
van
hebben die initiatief durven
mogelijkheden van het kind.
dit type vernieuwing, was van
nemen en verantwoordelijkheid
mening
dat
kinderen
zich
in
durven te dragen. Het zelf
Naast de bewegingsvrijheid (het
vrijheid moesten kunnen
plannen van de dagelijkse taken
zelf mogen/kunnen pakken en
ontwikkelen en om deze reden
van de kinderen op school wordt
terug zetten van de leermiddelen)
zitten de kinderen (in
binnen het dalton onderwijs
is er op het montessori onderwijs
tegenstelling tot het traditionele
gestimuleerd. De kinderen
ook tempo- en niveauvrijheid. Dit
basisonderwijs) niet aan vaste
kunnen hun vrijheid hanteren
houdt in dat de kinderen zelf
tafels in vaste groepen maar
door eigen keuzes te maken en
mogen kiezen in welk tempo en
mogen de kinderen, deze tafels,
zelfstandig te werken, maar
op welk niveau ze een taakje
moeten wel structuur aanbrengen zelf verplaatsen en groeperen.
uitvoeren/afronden.
in hun werk. De docent heeft een Daarnaast moeten de kasten in
ondersteunende rol waarbij hij/zij de leeromgeving open en goed
De leermiddelen die Maria
bereikbaar zijn, zodat de kinderen
de verantwoordelijkheid en
Montessori samen met haar
alle leermiddelen, die zij nodig
vertrouwen geeft aan de
collega’s ontwikkeld heeft, zijn zo
hebben voor hun ontwikkeling,
kinderen. De drie kernwaarden
ontwikkeld dat leerlingen er
van het Dalton onderwijs zijn:
zoveel mogelijk zelfstandig mee
Het verschil tussen
traditionele scholen
en
vernieuwingsscholen
wordt steeds kleiner
aan de slag kunnen. De
leiders/leidsters geven geen
klassikale lessen, alleen
individuele instructie of lessen
voor kleine groepjes. De
leermiddelen zijn zo ontwikkeld
dat de kinderen zichzelf iets gaan
leren.
Tot slot worden er op het
montessori onderwijs geen
cijferbeoordelingen gegeven.
Montessori was ervan overtuigd
dat cijfers (en andere externe
beloningen) kinderen niet
voldoende konden motiveren, zij
moesten gemotiveerd raken van
het werk zelf. Om deze reden
worden er geen cijferrapporten
verstrekt. De leider/leidster houdt
wel bij welke taken het kind heeft
uitgevoerd en hoe dit is gedaan.
*De bovenstaande informatie
bevat de kernbeginselen van de
verschillende typen
vernieuwingsscholen. Elke school
heeft het recht om het onderwijs
met zijn eigen visie in te vullen
en om deze reden verschillen alle
scholen binnen een
onderwijsconcept van elkaar.
Via deze weg willen
wij alle ouders,
verzorgers en scholen
bedanken die hebben
meegewerkt aan het
onderzoek.