APPENDIX A Politieke gebeurtenissen in Egypte van 2002 t/m 2012

advertisement
ERASMUS UNIVERSITEIT ROTTERDAM
ERASMUS SCHOOL OF ECONOMICS
BSc Economics & Business
Bachelor Specialisatie Financial Economics
Het effect van politiek risico op de financiële prestatie en markt in
Egypte
Naam student:
Student nummer:
Scriptiebegeleider:
Eind datum:
Jeroen Hanna Boulos
348830
Jan Lemmen
Augustus 2014
SAMENVATTING
Deze scriptie is gericht op het onderzoeken van het effect van een verhoogd politiek risico op de prestatie
van de bedrijven op de financiële markt in Egypte. Aan de hand van dit onderzoek is duidelijk geworden
of en welke politieke variabelen een effect hebben op de prestatie. Zo geven de significante correlaties
aan dat een hoger politiek risico samenhangt met een slechtere prestatie van bedrijven. De resultaten van
de regressievergelijkingen bevestigen de bevindingen van de correlaties. Namelijk dat de politieke
variabelen een significante bijdrage leveren en dat een hoger politiek risico leidt tot een daling van de
prestatie.
Sleutelwoorden: politiek risico, financiële prestatie, opkomende markt, Egypte.
JEL classificatie codes: G15, G32.
ii
INHOUDSOPGAVE
SAMENVATTING..................................................................................................................................................... II
INHOUDSOPGAVE ................................................................................................................................................ III
TABELLENLIJST ....................................................................................................................................................IV
GRAFIEKENLIJST .................................................................................................................................................. V
HOOFDSTUK 1 INTRODUCTIE ............................................................................................................................. 1
HOOFDSTUK 2 THEORIE EN LITERATUURONDERZOEK ........................................................................... 3
2.1 INTRODUCTIE ....................................................................................................................................................... 3
2.2 FINANCIËLE ANALYSE.......................................................................................................................................... 3
2.2.1 Rentabiliteit eigen vermogen ....................................................................................................................... 3
2.2.2 Rentabiliteit totaal vermogen ...................................................................................................................... 4
2.2.3 Rendement op tewerkgesteld kapitaal ......................................................................................................... 4
2.2.4 Brutowinstmarge ......................................................................................................................................... 4
2.3 POLITIEK RISICO .................................................................................................................................................. 5
2.3.1 Definitie politiek risico ................................................................................................................................ 5
2.3.2 De relatie tussen politiek risico en de financiële prestatie en markt ........................................................... 6
HOOFDSTUK 3 ONDERZOEKSMETHODOLOGIE ........................................................................................... 8
3.1 ONDERZOEKSETTING ........................................................................................................................................... 8
3.2 ONDERZOEKSOPZET EN METHODOLOGIE ............................................................................................................. 8
3.3 POPULATIE EN STEEKPROEF ................................................................................................................................. 9
3.4 DATAVERZAMELING ............................................................................................................................................ 9
3.4.1 Financiële prestatiemaatstaven ................................................................................................................... 9
3.4.2 Politieke risico data................................................................................................................................... 10
3.5 DATA ANALYSE ................................................................................................................................................. 13
HOOFDSTUK 4 ONDERZOEKSRESULTATEN ................................................................................................ 15
4.1 DESCRIPTIEVE STATISTIEKEN ............................................................................................................................ 15
4.1.1 Financiële prestatiemaatstaven ................................................................................................................. 15
4.1.2 Politieke risico data................................................................................................................................... 20
4.2 RESULTATEN VAN DE CORRELATIES .................................................................................................................. 24
4.2.1 Correlaties tussen de financiële prestatiemaatstaven en de Wereld Bestuursindicatoren ........................ 24
4.2.2 Correlaties tussen de financiële prestatiemaatstaven en de Staatsfragiliteit Index .................................. 25
4.2.3 Correlaties tussen de financiële prestatiemaatstaven en de Ibrahim Index .............................................. 26
4.3 RESULTATEN VAN DE REGRESSIEVERGELIJKINGEN ............................................................................................ 26
4.3.1 Regressie op basis van de Wereld Bestuursindicatoren ............................................................................ 27
4.3.2 Regressie op basis van de Staatsfragiliteit Index ...................................................................................... 32
4.3.3 Regressie op basis van de Ibrahim Index .................................................................................................. 36
HOOFDSTUK 5 CONCLUSIE ............................................................................................................................... 40
5.1 BEANTWOORDING VAN DE ONDERZOEKSVRAAG................................................................................................ 40
5.2 BEPERKINGEN EN AANBEVELINGEN ................................................................................................................... 41
REFERENTIES ........................................................................................................................................................ 42
APPENDIX A POLITIEKE GEBEURTENISSEN IN EGYPTE VAN 2002 T/M 2012 ..................................... 44
iii
TABELLENLIJST
TABEL 1: STATISTIEKEN RENTABILITEIT EIGEN VERMOGEN ......................................................................................... 15
TABEL 2: NORMALITEITSTOETSEN RENTABILITEIT EIGEN VERMOGEN ......................................................................... 16
TABEL 3: STATISTIEKEN RENDEMENT OP TEWERKGESTELD KAPITAAL ........................................................................ 16
TABEL 4: NORMALITEITSTOETSEN RENDEMENT OP TEWERKGESTELD KAPITAAL ......................................................... 17
TABEL 5: STATISTIEKEN RENTABILITEIT TOTAAL VERMOGEN ...................................................................................... 17
TABEL 6: NORMALITEITSTOETSEN RENTABILITEIT TOTAAL VERMOGEN ...................................................................... 18
TABEL 7: STATISTIEKEN BRUTOWINSTMARGE ............................................................................................................. 18
TABEL 8: NORMALITEITSTOETSEN BRUTOWINSTMARGE .............................................................................................. 19
TABEL 9: SPEARMANS CORRELATIE * P < 0,05, ** P < 0,01 .......................................................................................... 24
TABEL 10: SPEARMANS CORRELATIE * P < 0,05, ** P < 0,01 ........................................................................................ 25
TABEL 11: SPEARMANS CORRELATIE * P < 0,05 ........................................................................................................... 26
TABEL 12: REGRESSIEMODEL RENTABILITEIT EIGEN VERMOGEN OP BASIS VAN DE WERELD BESTUURSINDICATOREN *
P < 0,05, ** P < 0,01 ............................................................................................................................................ 27
TABEL 13: REGRESSIEMODEL RENDEMENT OP TEWERKGESTELD KAPITAAL OP BASIS VAN DE WERELD
BESTUURSINDICATOREN ** P < 0,01, *** P < 0,001 ............................................................................................ 28
TABEL 14: REGRESSIEMODEL RENTABILITEIT TOTAAL VERMOGEN OP BASIS VAN DE WERELD BESTUURSINDICATOREN
** P < 0,01, *** P < 0,001 ................................................................................................................................... 29
TABEL 15: REGRESSIEMODEL BRUTOWINSTMARGE OP BASIS VAN DE WERELD BESTUURSINDICATOREN * P < 0,05, ***
P < 0,001 ............................................................................................................................................................. 30
TABEL 16: REGRESSIEMODEL RENTABILITEIT EIGEN VERMOGEN OP BASIS VAN DE STAATSFRAGILITEIT INDEX * P <
0,05, ** P < 0,01 .................................................................................................................................................. 32
TABEL 17: REGRESSIEMODEL RENDEMENT OP TEWERKGESTELD KAPITAAL OP BASIS VAN DE STAATSFRAGILITEIT
INDEX * P < 0,05, ** P < 0,01, *** P < 0,001 ....................................................................................................... 33
TABEL 18: REGRESSIEMODEL RENTABILITEIT TOTAAL VERMOGEN OP BASIS VAN DE STAATSFRAGILITEIT INDEX * P <
0,05, ** P < 0,01, *** P < 0,001........................................................................................................................... 34
TABEL 19: REGRESSIEMODEL BRUTOWINSTMARGE OP BASIS VAN DE STAATSFRAGILITEIT INDEX ** P < 0,01, *** P <
0,001 ................................................................................................................................................................... 35
TABEL 20: REGRESSIEMODEL RENTABILITEIT EIGEN VERMOGEN OP BASIS VAN DE IBRAHIM INDEX * P < 0,05, ** P <
0,01 ..................................................................................................................................................................... 36
TABEL 21: REGRESSIEMODEL RENDEMENT OP TEWERKGESTELD KAPITAAL OP BASIS VAN DE IBRAHIM INDEX * P <
0,05, ** P < 0,01, *** P < 0,001........................................................................................................................... 37
TABEL 22: REGRESSIEMODEL RENTABILITEIT TOTAAL VERMOGEN OP BASIS VAN DE IBRAHIM INDEX ** P < 0,01, *** P
< 0,001 ................................................................................................................................................................ 38
TABEL 23: REGRESSIEMODEL BRUTOWINSTMARGE OP BASIS VAN DE IBRAHIM INDEX * P < 0,05, ** P < 0,01, *** P <
0,001 ................................................................................................................................................................... 39
TABEL 24: POLITIEKE GEBEURTENISSEN IN EGYPTE VAN 2002 T/M 2012 (NOS, Z.J.) .................................................. 44
iv
GRAFIEKENLIJST
GRAFIEK 1: POLITIEKE VARIABELEN WERELD BESTUURSINDICATOREN (WORLD BANK, 2013) .................................. 20
GRAFIEK 2: POLITIEKE VARIABELEN STAATSFRAGILITEIT INDEX: EFFECTIVITEIT SCORES (CENTER FOR SYSTEMATIC
PEACE, 2013) ...................................................................................................................................................... 21
GRAFIEK 3: POLITIEKE VARIABELEN STAATSFRAGILITEIT INDEX: LEGITIMITEIT SCORES (CENTER FOR SYSTEMATIC
PEACE, 2013) ...................................................................................................................................................... 22
GRAFIEK 4: POLITIEKE VARIABELEN IBRAHIM INDEX (MO IBRAHIM FOUNDATION, 2013) .......................................... 23
v
HOOFDSTUK 1 Introductie
Tegenwoordig beleggen veel beleggers in opkomende markten. Beleggers lopen een hoger risico bij
een opkomende markt dan bij een ontwikkelde markt, maar daartegenover staat dat het verwachte
rendement ook hoger is bij een opkomende markt. Een van de opkomende markten volgens S&P,
MSCI, FTSE Group, Dow Jones, BBVA en de Emerging Markets Index is Egypte (“Emerging
markets”, n.d.), waar het tegenwoordig nog steeds politiek instabiel is. Voor het uitbreken van de crisis
in januari 2011, was Egypte een van de snelst groeiende markten in de wereld. Buitenlandse
investeringen stuwden de EGX30 index (top 30 bedrijven in termen van liquiditeit en activiteit) in
2010 15% omhoog (“Egyptische beurs weer open”, 2011).
De politieke instabiliteit van het land is tot een hoogtepunt gekomen in 2011, waar Hosni Mubarak na
bijna 30 jaar van presidentschap afscheid nam als leider van het land. In appendix A is een tabel te
vinden, waarin er is te zien wat er allemaal is gebeurd in Egypte de afgelopen jaren, op politiek gebied
en qua demonstraties en geweld. Tijdens de politieke instabiliteit in 2011 waren de banken bijna een
week lang dicht en de Egyptische beurs was bijna twee maanden dicht. Economen beweerden dat de
politieke onrust en de sluiting van de banken en beurs slecht zouden zijn voor het land en buitenlandse
investeerders zouden weg houden. (“Banken in Egypte weer open”, 2011).
De Egyptische beurs verloor 16% (omgerekend €8,6 miljard) van zijn waarde in de twee dagen
voordat hij gesloten werd. Op 23 maart 2011 ging de effectenbeurs weer open en daalden de koersen
met 9%. De dagen erna bleven de koersen ook nog regelmatig dalen. Hieruit kan dus opgemaakt
worden dat internationale investeerders inderdaad nog geen vertrouwen hadden in de politieke
stabiliteit van Egypte. De handel op de beurs werd ook regelmatig een paar keer stilgelegd om sterke
koersdalingen af te remmen. Hoewel de regering verklaarde dat de Egyptische economie er goed voor
stond, bleven buitenlandse investeerders toch weg van de beurs. (“Beurs Cairo weer open”, 2011).
Wat hieruit blijkt is dat de politieke situatie (een onderdeel van politiek risico) een negatieve invloed
heeft gehad op de beurs en de economie van Egypte. Terwijl politiek risico juist kan worden begrepen
en klein kan worden gehouden door vooruit te kijken en slim te investeren. Dit is wellicht
gemakkelijker te doen bij een ontwikkelde markt (zoals bijvoorbeeld in Europa) dan bij een
opkomende markt als Egypte. De vraag is dus wat voor effect politiek risico op de lange termijn heeft
op de prestatie van bedrijven op de financiële markt in Egypte. De onderzoeksvraag is daarom: “Wat
is het verwachte effect van een verhoogd politiek risico op de prestatie van bedrijven op de financiële
markt in Egypte?”
1
Het doel van het onderzoek is om te bepalen of bepaalde politieke risico indicatoren (bijv. effectiviteit
van de overheid of de rechtsstaat), die behoren tot politiek risico, een effect hebben op de prestatie van
bedrijven op de financiële markt in Egypte. De verwachting is dat een verhoogd politiek risico leidt tot
een lagere financiële prestatie. Per land verschilt politiek risico, zo kan bijvoorbeeld de nationale
veiligheid van Egypte een grotere rol spelen voor politiek risico dan bij een ander land. Het is ook
mogelijk dat de persoonlijke veiligheid een grotere impact heeft op de financiële prestatie in Egypte
dan de impact van de nationale veiligheid.
Het onderwerp is dus wetenschappelijk relevant, omdat de aandelenmarkten van opkomende landen in
Afrika nog redelijk onbekend terrein zijn. Terwijl politiek risico juist heersend is in opkomende
markten en derde wereld landen (Akrani, 2012). Ook is de drijvende kracht van politiek risico per land
anders. De vraag is dus welke politieke factoren een rol spelen voor het politieke risico in Egypte. Het
is maatschappelijk relevant aangezien een aandelenmarkt met laag politiek risico belangrijk is voor
bedrijven en het land. Het zorgt voor een betere internationale positie en werkgelegenheid.
Na deze introductie zal eerst de relevante theorie voor het onderzoek aan bod komen. Namelijk
politiek risico, de financiële analyse en prestatiemaatstaven en de relatie tussen politiek risico en de
financiële prestatie en markt volgens de literatuur. Voor het onderzoek worden de prestatiemaatstaven
rentabiliteit eigen vermogen, rentabiliteit totaal vermogen, rendement op tewerkgesteld kapitaal en de
brutowinstmarge gebruikt. Deze zullen kort uitgelegd worden bij het theoretisch kader.
In het derde deel zal de methodologie besproken worden. Onder andere de onderzoeksopzet, de
steekproef en de data verzameling komen hier aan bod. Ook op wat voor manieren de data
geanalyseerd wordt, zal hier uitgelegd worden. Dit zal namelijk via de correlatiecoëfficiënt en
meervoudige regressievergelijkingen gaan.
Het vierde deel bestaat uit de onderzoeksresultaten. Voor de data van bedrijven op de financiële markt
in Egypte is er gebruik gemaakt van de databank Orbis. De financiële prestatiemaatstaven dienen als
afhankelijke variabelen in het onderzoek. Voor de politieke risico data zal er gebruik gemaakt worden
van verschillende politieke indexen. Namelijk de Wereld Bestuursindicatoren, de Staatsfragiliteit
Index en de Ibrahim Index. Verschillende politieke indicatoren komen aan bod als onafhankelijke
variabelen. Verder zal er gekeken worden naar de periode van 2002 t/m 2012.
In het vijfde deel zal er een conclusie gevormd worden op basis van de onderzoeksresultaten en de
theorie. Tot slot worden de tekortkomingen van het onderzoek besproken en worden er aanbevelingen
gedaan voor toekomstig onderzoek.
2
HOOFDSTUK 2 Theorie en literatuuronderzoek
2.1 Introductie
Om het probleem goed te kunnen analyseren, zal het probleem eerst vanuit een theoretisch perspectief
benaderd moeten worden. In dit hoofdstuk zal daarom de benodigde theorie worden besproken,
namelijk financiële analyse, de financiële prestatiemaatstaven die in het onderzoek worden gebruikt,
politiek risico en de relatie tussen politiek risico en de financiële prestatie en markt.
2.2 Financiële analyse
Financiële verslaggeving kan vanuit verschillende invalshoeken worden bekeken. Zo worden
financiële verslagen gebruikt door verschillende groepen zoals aandeelhouders, kredietverschaffers en
leveranciers en afnemers. Bij deze scriptie kijken we vooral naar aandeelhouders. Aandeelhouders zijn
bij hun analyse geïnteresseerd in de winstgevendheid van de onderneming. Dit doen ze om
winstverwachtingen te kunnen vormen op basis van de huidige winstgevendheid en om eventueel
schattingen van toekomstige dividenden af te kunnen leiden uit de toekomstige winstontwikkeling.
Maar ook om de prestatie van het management en het risico te beoordelen (Klaassen et al., 2008).
Aandeelhouders kijken hierbij naar verschillende maatstaven. Bij deze maatstaven wordt het
winstbedrag met verschillende getallen (eigen vermogen, totaal vermogen, omzet, eigen vermogen en
interest dragende vreemd vermogen) in relatie gebracht. Deze maatstaven zullen hieronder stuk voor
stuk kort worden uitgelegd.
2.2.1 Rentabiliteit eigen vermogen
De rentabiliteit op het eigen vermogen (REV), ook wel bekend als return on equity (ROE) bereken je
als volgt: (nettowinst / gemiddeld eigen vermogen) x 100. De relatie van het winstbedrag met het
eigen vermogen speelt een rol, omdat het de vergelijking met de rendementseis van de belegger
mogelijk maakt. Een aandeelhouder zou behalve een ‘normale’ beloning over beschikbaar gesteld
kapitaal ook een vergoeding voor risico moeten krijgen om een investering in aandelen aantrekkelijk
te maken (Klaassen et al., 2008).
3
2.2.2 Rentabiliteit totaal vermogen
De rentabiliteit kan door het management worden beïnvloed door relatief meer of minder vreemd
vermogen aan te trekken. Door meer geld te lenen, wordt het vreemd vermogen relatief groter, neemt
het zogenoemde financieel risico toe en wordt de rentabiliteit op het eigen vermogen automatisch
hoger, mits de rentabiliteit hoger is dan de rente op het vreemd vermogen. De rentabiliteit op het eigen
vermogen daalt daarentegen als niet aan die voorwaarde is voldaan. Om hierin inzicht te krijgen, is de
RTV van belang. De rentabiliteit op het totale vermogen (RTV), ook wel bekend als return on assets
(ROA) bereken je als volgt: (bedrijfsresultaat / totaal vermogen) x 100. Het bedrijfsresultaat bestaat in
dit geval uit de nettowinst + de rente + de belasting. RTV is dus het kengetal dat inzicht geeft in de
winstgevendheid, gecorrigeerd voor verschillen in financiële structuur (Klaassen et al., 2008).
2.2.3 Rendement op tewerkgesteld kapitaal
Het rendement op tewerkgesteld kapitaal, ook wel bekend als return on capital employed (ROCE)
bereken je als volgt: (bedrijfsresultaat / eigen vermogen + interestdragend vreemd vermogen) x 100.
Met interestdragend vreemd vermogen worden de langlopende schulden bedoeld. Kortlopende
schulden zijn vaak niet rentedragend. Rendement op tewerkgesteld kapitaal geeft een indicatie van de
efficiëntie waarmee de beschikbare gelden (kapitaal en financiële middelen) worden ingezet om omzet
en winst te genereren. Het rendement op tewerkgesteld kapitaal brengt dus de winstgevendheid voor
de aandeelhouders en haar financiële vermogenverstrekkers in kaart (Sioncke, 2009).
Rendement op tewerkgesteld kapitaal is vooral nuttig wanneer de prestaties van bedrijven in
kapitaalintensieve sectoren worden vergeleken. Verschil met de rentabiliteit van het eigen vermogen is
dat er bij de rentabiliteit van het eigen vermogen alleen gekeken wordt naar de winstgevendheid in
verhouding tot het eigen vermogen en bij het rendement op tewerkgesteld kapitaal, interestdragend
vreemd vermogen ook een rol speelt. Dit is een betere indicatie voor bedrijven met significante
langlopende schulden (Loth, n.d.).
2.2.4 Brutowinstmarge
De marge brengt de verhouding (bruto)resultaat / omzet tot uitdrukking. Bij handelsondernemingen
wordt veel met het begrip ‘brutowinstmarge’ gewerkt, ook wel bekend als gross margin.
Brutowinstmarge is het verhoudingsgetal van: (brutowinst / omzet) x 100. Brutowinst is de omzet
(exclusief btw) minus de inkoopwaarde van de verkochte goederen. De brutowinstmarge geeft aan hoe
efficiënt een bedrijf is in het gebruiken van zijn grondstoffen, arbeid en productie gerelateerde
middelen voor het genereren van winst. Dit verhoudingscijfer geeft dus een indicatie van de positie
van de onderneming op de verkoopmarkten (Klaassen et al., 2008).
4
2.3 Politiek risico
Politiek risico is een onderdeel van operationeel risico. Operationele risico’s komen neer op gebreken
van de bedrijfsprocessen door menselijke fouten. Dit risico verschilt per industrie. Het komt tot stand
door fouten in de interne processen, in de politiek, in systemen en door fouten van mensen. Politiek
risico is vooral heersend in derde wereld landen (Akrani, 2012). Deze landen zijn vaker instabiel en
hierdoor komen er veel meer storingen voor in de politieke omgeving. Hoewel de term politiek risico
herhaaldelijk voorkomt in de literatuur, een overeenkomst over de definitie is voornamelijk
gelimiteerd tot de implicatie van ongewenste consequenties van politieke activiteit. Een van deze
consequenties is bijvoorbeeld een ongewenste impact op investeerders (Kobrin, 1982). Hieronder zal
daarom de definitie van politiek risico wat beter uitgelegd worden. Ook de relatie tussen politiek risico
en de financiële prestatie en markt komt aan bod.
2.3.1 Definitie politiek risico
Volgens Truitt (1974) zijn politiek risico’s alle niet zakelijke risico’s zoals indirecte onteigeningen. Bij
een indirecte onteigening kan een overheidsmaatregel (bijv. milieubelasting) de rentabiliteit van een
investering verminderen, waardoor het voor de investeerder niet langer winstgevend is om de
investering te houden. De commissie van buitenlandse investeringen definieert politiek risico als het
verlies van controle over eigendom of het verlies van baten voor een bedrijf door acties van de
overheid (Fitzpatrick, 1983).
De meeste literatuur neigt om de definitie van politiek risico in vier categorieën te verdelen. De eerste
categorie van politiek risico is in termen van acties door de overheid. Bij het ingrijpen door de
overheid wordt voornamelijk gekeken naar de ongewenste consequenties van het ingrijpen.
Overheidsingrijpen wordt gezien als een negatieve factor (Fitzpatrick, 1983).
De tweede categorie identificeert politiek risico in termen van gebeurtenissen met een politieke aard,
dit zijn normaal gesproken politieke gebeurtenissen of beperkingen die zijn opgelegd aan een
specifieke industrie of aan specifieke bedrijven. Deze politieke gebeurtenissen kunnen nieuwe
regeringen of presidenten zijn of geweld, zowel gericht geweld, zoals het bombarderen van
supermarkten in Argentinië in 1969, als ongericht geweld, bijvoorbeeld rellen. Beperkingen die
gericht zijn op een bedrijf omvatten onteigeningen, beperkingen op de overschrijvingen van de
winsten en discriminerende belastingen (Fitzpatrick, 1983).
5
De derde categorie definieert dat politiek risico pas ontstaat wanneer er onderbrekingen, die moeilijk
te anticiperen zijn, tot stand komen in de zakelijke omgeving als gevolg van een politieke verandering.
Deze veranderingen in de zakelijke omgeving vormen pas een risico als ze de mogelijkheid tot een
significante invloed hebben op de winst of andere doelen van een bepaalde onderneming. Politieke
veranderingen die geen verandering te beweeg brengen in de zakelijke omgeving moeten niet als
politiek risico worden gezien voor internationale bedrijven. Er dient bij deze categorie gekeken te
worden naar het verschil tussen politiek risico en politieke instabiliteit. Politieke instabiliteit door een
onverwachte verandering in regeringsleiderschap hoeft niet altijd effect te hebben op het politieke
risico voor internationale bedrijven. Ook het verschil tussen macro en micro risico speelt een rol.
Macro slaat in dit geval op onverwachte politieke veranderingen van de omgeving die zijn gericht op
alle buitenlandse bedrijven en micro slaat op veranderingen van de omgeving die alleen zijn bedoeld
om bepaalde gebieden van het bedrijfsleven of buitenlandse bedrijven met specifieke kenmerken te
beïnvloeden (Fitzpatrick, 1983).
De vierde en laatste categorie van politiek risico is gelijk aan de derde categorie in de zin dat er
gekeken wordt naar politiek risico in de context van een algemene omgeving, maar het verschil met de
derde categorie is dat er geen echte definitie of een echt concept is van politiek risico bij deze
categorie. Er wordt daarentegen wel erkend dat er een bron van risico is voor internationale bedrijven
die wordt voorgebracht door de politieke omgeving (Fitzpatrick, 1983).
2.3.2 De relatie tussen politiek risico en de financiële prestatie en markt
Volgens S&P, MSCI, FTSE Group, Dow Jones, BBVA en de Emerging Markets Index wordt Egypte
beschouwd als een opkomende markt (“Emerging markets”, n.d.). Politiek risico is bij opkomende
markten een belangrijkere determinant van aandelenrendementen dan bij ontwikkelde markten. Zo zijn
de gemiddelde rendementen van aandelen met lager politiek risico ongeveer 11% per kwartaal groter
dan de gemiddelde rendementen van aandelen met hoger politiek risico bij opkomende markten. Bij
ontwikkelde markten is dit verschil maar 2,5% per kwartaal (Diamonte et al., 1996).
Uit een ander onderzoek blijkt de relatie tussen rendementen en politiek risico op individueel landelijk
niveau ook veel meer heersend te zijn in opkomende markten (vooral bij landen in de Pacific), dan in
ontwikkelde markten. De rendementen stijgen zodra politiek risico daalt in die opkomende markten.
Voor ontwikkelde markten is politiek risico insignificant op gezamenlijk niveau. Verder is de relatie
tussen politiek risico en rendementen van opkomende aandelenmarkten op gezamenlijk niveau het
meest duidelijk in de meest recente subperiode van de jaren ‘90 (Bilson et al., 2002).
6
Veranderingen in politiek risico hebben ook een sterk effect op de ontwikkeling van aandelenmarkten
en rendementen in opkomende markten. Zo blijken politieke risico verbeteringen een belangrijke
factor te zijn voor de snelle ontwikkeling van opkomende aandelenmarkten. Een verbetering van 1%
van politiek risico in een jaar leidt tot een stijging van bijna 4% voor de verhandelde waarde over het
bruto nationaal product (Perotti & Oijen, 2001).
Uit onderzoek is ook gebleken dat politieke risico variabelen een significante statistische relatie
hebben tot kapitaalvlucht. Zo leidt een verhoogd politiek risico tot een verhoogde kapitaalvlucht
(Lensink et al., 2000). Een verhoogd politiek risico door politieke instabiliteit zorgt ook voor minder
directe buitenlandse investeringen. Een laag politiek risico is belangrijk voor een opkomende markt,
omdat het zorgt voor meer kapitaalsinvesteringen (Busse & Hefeker, 2007). Dit zorgt tevens weer
voor een betere allocatie van grondstoffen en middelen naar bedrijven via/door de aandelenmarkt
(Girard & Sinha, 2008). Investeerders moeten dus kijken naar de politieke instabiliteit en risico’s,
aangezien dit de potentiële rendementen van een investering beïnvloeden.
Bedrijven met significante buitenlandse financiering, buitenlandse leveranciers of klanten, of andere
internationale transacties of aandelen zijn eerder blootgesteld aan ongunstige veranderingen in
koersregelingen, kapitaalstroming barrières, en andere wetten en reglementen. Bedrijven met
kasstromen die vooral gevoelig zijn voor algemene economische condities kunnen blootgesteld
worden aan politiek risico door hun brede invloed op de economie. Politieke en economische
herzieningen die normaal gesproken gunstig zijn, kunnen een negatieve invloed hebben op bedrijven
die van monopolies en andere privileges genieten. Voorbeelden hiervan zijn, de economische en
politieke herzieningen in de Filipijnen die de macht hebben verminderd van monopolies en oligopolies
in bepaalde industrieën. Een ander voorbeeld is de democratisering in Thailand die een ongunstige
invloed heeft gehad op bedrijven die banden hadden met het leger (Bailey & Chung, 1995). Vooral de
democratistering in Thailand is relevant voor Egypte, waar ook veel bedrijven banden hebben met het
leger en het regime.
Aan de andere kant wordt er in literatuur ook gesuggereerd dat een hoger (politiek) risico geassocieerd
kan worden met hogere verwachte rendementen. Dit sluit aan bij de positieve risico return relatie die
suggereert dat bedrijven een hogere risicotolerantie hebben op de langere termijn in ruil voor mogelijk
hogere verwachte rendementen (Girard & Sinha, 2008).
7
HOOFDSTUK 3 Onderzoeksmethodologie
3.1 Onderzoeksetting
De scriptie is gericht op het onderzoeken van het effect van politiek risico op de prestatie van
bedrijven op de financiële markt in Egypte. Aangezien politiek risico vooral heersend is in derde
wereld landen en bij opkomende markten, is het interessant om te kijken of dit ook zo is in Egypte.
Ook wordt gelijk duidelijk welke politieke indicatoren een rol spelen bij het politieke risico in Egypte.
De aandelenmarkt werd in Egypte officieel in 1883 opgericht in Alexandria en vervolgens in Cairo in
1904. Hiermee was het de eerste aandelenmarkt in Afrika. Beide aandelenmarkten waren zeer actief in
1940, en gecombineerd stonden de aandelenmarkten op de vijfde plek van de wereld (“Egyptian
Exchange”, n.d.). Ook om deze redenen is de aandelenmarkt van Egypte interessant om te
onderzoeken.
3.2 Onderzoeksopzet en methodologie
De onderzoeksopzet bestaat uit kwantitatief onderzoek. Kwantitatief onderzoek is statistisch
representatief en betrouwbaar, omdat het is gebaseerd op cijfermatige onderbouwing. De steekproef is
in dit geval een afspiegeling van de populatie, waaruit hij is getrokken. De waarnemingen in de
steekproef vertegenwoordigen de eigenschappen van alle elementen in de hele populatie. Als dit het
geval is, kan er gegeneraliseerd worden naar de populatie (Babbie, 2012).
Verder gaat het hier om longitudinaal onderzoek. Er worden meerdere observaties gedaan over een
bepaalde tijd (2002 t/m 2012). Zo wordt de ontwikkeling van de financiële prestatiemaatstaven en de
politieke risico data in kaart gebracht. Dezelfde bedrijven worden onderzocht in de tijd, namelijk de
bedrijven die de financiële data beschikbaar hebben voor de periode van 2002 t/m 2012. Het voordeel
hiervan is dat er een bepaalde causaliteit ontdekt kan worden (Babbie, 2012).
Er is echter wel sprake van een nomothetisch model. Er worden namelijk een aantal verklarende
factoren (politieke risico indicatoren) aangegeven die invloed hebben op de financiële
prestatiemaatstaven en niet alle mogelijke verklaringen. Het is dus gericht op het in algemene zin
begrijpen van een bepaald type verschijnselen met behulp van de meest relevante variabelen (Babbie,
2012).
In het geval van een nomothetisch model zijn er voorwaarden om van een causaal verband te kunnen
spreken. Er moet sprake zijn van een statistisch verband (empirische samenhang) tussen de twee
kenmerken, er moet sprake zijn van volgtijdelijkheid (onafhankelijke variabele voorafgaand aan de
afhankelijke variabele), de twee kenmerken mogen geen vals verband hebben en er dient een goede
achterliggende theorie te zijn voor het verband (Babbie, 2012).
8
3.3 Populatie en steekproef
De populatie bestaat uit alle bedrijven die actief zijn op de Egyptian Exchange volgens de databank
Orbis. De populatiegrootte kwam in dit geval uit op 236 bedrijven die actief zijn op de Egyptian
Exchange. De steekproef bestaat vervolgens uit bedrijven die de financiële data (rentabiliteit eigen
vermogen, rendement op tewerkgesteld kapitaal, rentabiliteit totaal vermogen en brutowinstmarge)
beschikbaar hebben in Orbis voor 11 jaar tijd, namelijk van 2002 t/m 2012. De steekproef voor het
onderzoek kwam in dit geval uit op vijftig bedrijven die de financiële data beschikbaar hadden voor
2002 t/m 2012 (Orbis, 2014).
3.4 Dataverzameling
Voor de dataverzameling is gebruik gemaakt van de zojuist genoemde databank Orbis. De huidige
versie van Orbis gaat maar 10 jaar terug in de tijd dus er is gebruik gemaakt van de historische versies
van Orbis om de financiële data te verzamelen. De bedrijven moesten actief zijn op de Egyptian
Exchange en de financiële data beschikbaar hebben voor de periode van 2002 t/m 2012.
Voor de politieke risico data is er gebruikt gemaakt van politieke indexen die beschikbaar waren op de
sites van de Mo Ibrahim Foundation, Center for Systematic Peace (INSCR) en de World Bank. De
politieke indicatoren van deze politieke indexen dienen als onafhankelijke variabelen in het
onderzoek.
3.4.1 Financiële prestatiemaatstaven
In het onderzoek worden de maatstaven rentabiliteit eigen vermogen, rentabiliteit totaal vermogen,
rendement op tewerkgesteld kapitaal en brutowinstmarge gebruikt. Deze maatstaven zijn inmiddels al
kort uitgelegd in het vorige hoofdstuk. Zoals al bekend is geven deze financiële prestatiemaatstaven
een goed beeld over hoe een bedrijf zijn middelen heeft gebruikt voor het genereren van winst en
waarde voor aandeelhouders. Dit zijn daarnaast alle vier ratio’s, oftewel verhoudingsgetallen tussen
grootheden. Bij vergelijking van ondernemingen van verschillende omvang zal hierdoor geen
vertekening ontstaan door het verschil in omvang. Rentabiliteit eigen vermogen, rendement op
tewerkgesteld kapitaal, rentabiliteit totaal vermogen en brutowinstmarge worden veelal gebruikt door
aandeelhouders voor het analyseren van het resultaat (Klaassen et al., 2008; Loth, n.d.). Er worden
meerdere ratio’s gebruikt voor het onderzoek, aangezien er verschillende aspecten zijn waar een
aandeelhouder naar zal kijken bij zijn analyse. Deze aspecten zullen hieronder duidelijk worden.
9
Rentabiliteit eigen vermogen meet hoeveel de aandeelhouders verdienen voor hun investering in het
bedrijf. De zwakheid van rentabiliteit eigen vermogen is echter dat een onevenredige hoeveelheid
schuld in de kapitaal structuur van een bedrijf gelijk staat aan een kleiner eigen vermogen. Daarom
dienen aandeelhouders niet alleen naar rentabiliteit eigen vermogen te kijken, maar daarnaast ook naar
de verhouding van de schulden met het eigen vermogen. Dit kan door middel van rendement op
tewerkgesteld kapitaal. Rendement op tewerkgesteld kapitaal is namelijk een betere indicatie voor
bedrijven met significante langlopende schulden (Loth, n.d.).
Bij rentabiliteit totaal vermogen wordt er gekeken hoe goed een bedrijf zijn totale vermogen gebruikt
om winst te maken. Voor het gebruik van rentabiliteit totaal vermogen is het belangrijk dat
aandeelhouders rekening houden met de structuur. Kapitaal intensieve bedrijven zullen een groter
vermogen hebben en dus een groter getal hebben in de noemer van de ratio. Bedrijven die niet kapitaal
intensief zijn, kunnen een groter percentage hebben bij rentabiliteit totaal vermogen door een kleiner
getal in de noemer (Loth, n.d.).
Verder drijven de kwaliteit en de groei van een bedrijf zijn verdiensten, voor een groot deel de
aandeelprijs aan. Winstgevendheid en omzet zijn noodzakelijk voor elk bedrijf. Daarom kijken we in
dit geval naar de brutowinstmarge. De winstmarges vertellen ons de echte winstgevendheid van een
bedrijf (Loth, n.d.).
3.4.2 Politieke risico data
Voor het politieke risico wordt er gebruik gemaakt van verschillende indexen met politieke
indicatoren. Deze politieke indicatoren dienen als onafhankelijke variabelen. De indexen zijn de
Wereld Bestuursindicatoren, de Staatsfragiliteit Index en de Ibrahim Index van Afrikaanse Besturen.
Stuk voor stuk zullen de relevante indicatoren/variabelen van deze indexen worden besproken.
De Wereld Bestuursindicatoren bestaan uit controle van corruptie, effectiviteit van de overheid,
politieke stabiliteit en afwezigheid van geweld/terrorisme, de rechtsstaat, de kwaliteit van de
regelgeving en inspraak en verantwoordelijkheid. Elk van deze indicatoren kan een waarde aannemen
van -2,5 tot 2,5 (World Bank, 2013).
10
Controle van corruptie omvat waarnemingen over in hoeverre publieke macht is gebruikt voor
particulier/privaat voordeel of belang, dit omvat zowel kleine als grote vormen van corruptie. Ook de
macht van elite en private belangen in de staat behoren tot de indicator controle van corruptie.
Effectiviteit van de overheid omvat waarnemingen over de kwaliteit van publieke services, de
kwaliteit van de overheidsdienst en de mate van diens onafhankelijkheid van politieke druk, de
kwaliteit van beleidsformulering en uitvoering, en de geloofwaardigheid van de overheid zijn
toezegging tot zulke beleidsplannen (World Bank, 2013).
Politieke stabiliteit en afwezigheid van geweld/terrorisme omvat waarnemingen over de
waarschijnlijkheid waarmee de overheid ongrondwettig of gewelddadig wordt gedestabiliseerd of ten
val wordt gebracht. Er wordt zowel gekeken naar politiek gemotiveerd geweld als terrorisme. De
rechtsstaat omvat waarnemingen over in hoeverre agenten vertrouwen hebben in en zich houden aan
de regels van de samenleving. Voornamelijk de kwaliteit van handhaving van contracten,
eigendomsrechten, de politie en rechtbanken, maar ook de waarschijnlijkheid van misdaad en geweld
horen bij deze indicator (World Bank, 2013).
De kwaliteit van de regelgeving omvat waarnemingen over de bekwaamheid van de overheid om
betrouwbare beleidsplannen en reglementen te formuleren en te implementeren, die ontwikkeling van
de private sector toelaten en promoten. De inspraak en verantwoordelijkheid omvat waarnemingen
over in hoeverre de inwoners van een land de mogelijkheid hebben om te participeren in het kiezen
van hun overheid, maar ook de vrijheid van meningsuiting, de vrijheid van vereniging en vrije media
(World Bank, 2013).
De Staatsfragiliteit Index bestaat uit acht indicatoren namelijk politieke effectiviteit, economische
effectiviteit, sociale effectiviteit, veiligheidseffectiviteit, politieke legitimiteit, economische
legitimiteit, sociale legitimiteit en veiligheidslegitimiteit. De vier effectiviteit indicatoren zijn bij
elkaar op geteld de totale effectiviteit score. Dit geldt ook voor de legitimiteit indicatoren, die bij
elkaar de totale legitimiteit score vormen. De totale effectiviteit en de totale legitimiteit scores vormen
samen de Staatsfragiliteit Index (Center for Systematic Peace, 2013).
Elke indicator krijgt een score aan de hand van een vierpuntsschaal: 0 staat voor geen fragiliteit, 1
voor lage fragiliteit, 2 voor gemiddelde fragiliteit en 3 voor hoge fragiliteit. Alleen economische
effectiviteit krijgt een score aan de hand van een vijfpuntsschaal, hier staat 4 voor extreme fragiliteit.
De Staatsfragiliteit Index combineert de scores van de acht indicatoren en loopt vervolgens van 0 tot
25, waarbij 0 – 3 staat voor geen tot weinig fragiliteit, 4 – 7 voor lage fragiliteit, 8 – 11 voor
gemiddelde fragiliteit, 12 – 15 voor serieuze fragiliteit, 16 – 19 voor hoge fragiliteit en 20 – 25 voor
extreme fragiliteit (Center for Systematic Peace, 2013).
11
Veiligheidseffectiviteit is gebaseerd op de algemene veiligheid en de kwetsbaarheid voor politiek
geweld. Hier wordt gekeken naar het aandeel in gewapende conflicten en oorlogen, interim jaren van
geen oorlog tussen periodes van gewapende conflicten door en het aantal jaren van vrede of geen
oorlog sinds het einde van de meest recente oorlog. Veiligheidslegitimiteit is gebaseerd op de
onderdrukking door de staat. Hier wordt gekeken naar een gemiddelde over negen jaar tijd, naar een
gemiddelde over vier jaar tijd en naar de meeste recente waarde (Center for Systematic Peace, 2013).
Politieke effectiviteit is gebaseerd op de stabiliteit van het regime of de overheid. Hier wordt gekeken
naar de deugdelijkheid van het regime, het totaal aantal staatsgrepen, het aantal ambtsjaren van de
huidige leider of de tijdsduur van het regime. Politieke legitimiteit is gebaseerd op insluitsel van het
regime of de overheid. Hier wordt gekeken naar agerende politieke groepen (partij binnen een partij),
politieke discriminatie door een etnische groep tegen 5% of meer van de populatie, prominente
politieke aanwezigheid van een elite etniciteit, politieke fragmentatie en een uitsluitende ideologie van
de heersende elite (Center for Systematic Peace, 2013).
Economische effectiviteit is gebaseerd op het bruto binnenlands product per hoofd. De jaarlijkse
waarden van de afgelopen zeven jaar worden bekeken om te kijken of er een groei te zien is.
Economische legitimiteit is gebaseerd op het aandeel van export in fabricaten/geproduceerde
goederen. Een laag percentage van geproduceerde goederen betekent dat een land afhankelijk is van
primaire grondstoffen bij hun handel met het buitenland. Hier worden de jaarlijkse waarden in
beschouwing genomen (Center for Systematic Peace, 2013).
Sociale effectiviteit is gebaseerd op de ontwikkeling van menselijk kapitaal. Sociale legitimiteit is
gebaseerd op de zorg van menselijk kapitaal. Hier wordt gekeken naar het kindersterftecijfer.
Vervolgens wordt er gekeken hoe de verhouding is met het bruto binnenlands product per hoofd en
met de ontwikkeling van menselijk kapitaal (Center for Systematic Peace, 2013).
Er dient wel vermeld te worden dat de indicatoren veiligheidslegitimiteit (2: gemiddelde fragiliteit),
economische effectiviteit (2: gemiddelde fragiliteit) en sociale legitimiteit (1: lage fragiliteit) constant
zijn gebleven over de periode van 2002 t/m 2012.
Van de Ibrahim Index van Afrikaanse Besturen zijn zes indicatoren relevant en met een politieke
achtergrond. Dit zijn: de rechtsstaat, verantwoordelijkheid, persoonlijke veiligheid, nationale
veiligheid, participatie en rechten. Elk van deze indicatoren scoort van 1 (hoog risico) tot 100 (laag
risico) (Mo Ibrahim Foundation, 2013).
12
Onder de rechtsstaat vallen de rechtsgang, de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, sancties,
overdrachten van de macht, eigendomsrechten en bescherming van de eigendomsrechten. Bij
verantwoordelijkheid horen onder andere verantwoordelijkheid, transparantie en de corruptie in de
publieke sector, verantwoordelijkheid, transparantie en de corruptie op plattelandsgebieden, corruptie
en bureaucratie, de verantwoordelijkheid van publieke functionarissen, corruptie in de regering en
door publieke functionarissen, vervolging van ambtsmisbruik en verduistering van publieke
geldmiddelen (Mo Ibrahim Foundation, 2013).
Onder persoonlijke veiligheid vallen binnenlandse politieke vervolgingen, sociale onrust, veiligheid
van de persoon, de betrouwbaarheid van de politiediensten, geweldsmisdrijven, fysieke
integriteitsrechten, politieke terreur en mensenhandel. Onder nationale veiligheid vallen
grensoverschrijdende spanningen, de betrokkenheid van de overheid in gewapende conflicten,
binnenlandse gewapende conflicten, politieke vluchtelingen en interne verdrevenen (Mo Ibrahim
Foundation, 2013).
Bij participatie horen vrije en eerlijke verkiezingen voor de uitvoerende macht, vrije en eerlijke
verkiezingen, politieke participatie, zelfbeschikkingsrecht en doeltreffende macht om te regeren.
Onder rechten vallen tot slot het internationale mensenrechten akkoord, mensenrechten, politieke
rechten, werknemersrechten, vrijheid van meningsuiting, persvrijheid, vrijheid van vereniging en
vergadering, burgerrechten en bescherming van burgerrechten (Mo Ibrahim Foundation, 2013).
3.5 Data analyse
De data zal geanalyseerd worden aan de hand van de correlaties en de regressievergelijkingen. Deze
zullen in het kort aangeven of er een relatie is tussen de variabelen en welke variabelen een
significante bijdrage hebben bij het voorspellen van de uitkomstvariabele.
Om te kijken of twee variabelen een relatie hebben tot elkaar dien je te kijken naar de correlatie. Voor
de correlaties wordt er gebruikt gemaakt van de correlatie coëfficiënt. Twee variabelen kunnen op drie
manieren gerelateerd zijn aan elkaar. Namelijk een positieve, een negatieve of geen relatie. Een
positieve correlatie houdt in dat een variabele stijgt als een andere variabele ook stijgt. Een negatieve
correlatie houdt in dat een variabele stijgt als een andere variabele daalt (Field, 2009).
13
Daarnaast zal er ook worden gekeken naar meervoudige regressievergelijkingen. In het geval van
meerdere voorspellende variabelen wordt de regressievergelijking als volgt: Y = (b0 + b1X1 + b2X2 +
… + bnXn) + error. Y is in dit geval de uitkomst variabele, b1 is de coëfficiënt van de eerste
voorspellende variabele (X1), b2 is de coëfficiënt van de tweede voorspellende variabele (X2) en zo
door tot alle variabelen in het model zitten. De error is het verschil tussen de voorspelde en de
geobserveerde waardes van Y. De bedoeling van deze regressie is om de lineaire combinatie van
voorspellende variabelen te vinden, die maximaal correleren met de uitkomstvariabele (Field, 2009).
De b-waardes geven iets aan over de relatie tussen de uitkomst en elke voorspellende variabele. Als
deze waarde positief is, dan is er positieve relatie tussen de uitkomst en de voorspellende variabele. Zo
betekent een negatieve waarde dat er een negatieve relatie is. De b-waardes geven ook aan in welke
mate elke voorspellende variabele de uitkomst beïnvloedt, zolang de effecten van alle andere
voorspellende variabelen constant blijven. Bij de b-waardes dient er ook gekeken te worden of de
voorspellende variabele een significante bijdrage maakt aan het model. Hoe kleiner de significantie
waarde (en hoe groter de t-waarde), hoe groter de bijdrage van de variabele is (Field, 2009).
De geschiktheid van het regressie model kan vervolgens worden beoordeeld door te kijken naar de R²
(R² = SSm / SSt) en naar de F-ratio (F = MSm / MSr). R² is de hoeveelheid variantie in de uitkomst
die wordt uitgelegd door het model (SSm) tegenover de totale variantie (SSt) die er was om uitgelegd
te worden. Het getal wat hieruit volgt is het percentage van de variantie in de uitkomst die uitgelegd
kan worden door het regressiemodel (Field, 2009).
De F-ratio vergelijkt het model tegenover de error van het model. De F-ratio meet hoeveel het model
de voorspelling van de uitkomst heeft verbeterd vergeleken met het niveau van onnauwkeurigheid van
het model. Als een model goed is, dan verwachten we dat de verbetering in de voorspelling door het
model groot is (MSm zal groot zijn) en het verschil tussen het model en de geobserveerde data klein is
(MSr zal klein zijn). In het kort zal een goed model dus een grote F-ratio moeten hebben (MSm >
MSr). Door te kijken naar kritieke waardes kan erachter gekomen worden wat de exacte
belangrijkheid is van deze F-ratio (Field, 2009).
Tot slot wordt de Durbin Watson test gebruikt om te kijken of de errors in de regressie onafhankelijk
zijn. Als de Durbin Watson waarde rond de 2 (en tussen 1 en 3) ligt dan zijn de errors in de regressie
onafhankelijk. Voor de veronderstelling van geen multicollineariteit wordt er gekeken naar VIF en
tolerantie waardes. Als de grootste VIF waarde groter is dan 10, dan is er iets mis. Als de gemiddelde
VIF substantieel groter is dan 1, dan kan de regressie biased zijn. Tolerantie waardes onder 0,1 geven
een serieus probleem aan en tolerantie waardes onder 0,2 geven een potentieel probleem aan (Field,
2009).
14
HOOFDSTUK 4 Onderzoeksresultaten
4.1 Descriptieve statistieken
Descriptieve statistieken zijn berekend op basis van de financiële data. Zo zijn het gemiddelde en de
mediaan per jaar gegeven van de financiële data van de bedrijven. Ook zal er gekeken worden of de
financiële prestatiemaatstaven per jaar normaal verdeeld zijn. Verder zijn Excel grafieken gebruikt om
een overzicht te geven van de trends van de politieke variabelen over de periode van 2002 t/m 2012.
4.1.1 Financiële prestatiemaatstaven
Tabel 1: Statistieken rentabiliteit eigen vermogen
2002 2003 2004 2005
2006
Gemiddelde
7,59
9,29
16,89 19,33 21,40
Mediaan
9,65
11,26 14,37 15,99 17,55
Scheefheid
–1,10 –3,66 0,24
0,66
1,46
Standaardfout
0,34
0,34
0,34
0,34
0,34
scheefheid
Platheid
3,06
19,92 1,43
3,17
4,08
Standaardfout
0,66
0,66
0,66
0,66
0,66
platheid
2007
23,78
20,69
0,86
2008
23,37
19,26
1,64
2009
19,64
15,83
0,83
2010
18,40
16,19
0,64
2011
10,40
11,27
–0,86
2012
6,02
8,26
–1,11
0,34
0,34
0,34
0,34
0,34
0,34
3,07
4,43
0,40
–0,36
1,70
2,41
0,66
0,66
0,66
0,66
0,66
0,66
Om te kijken of de distributie normaal verdeeld is kijken we naar de waardes van de scheefheid en de
platheid. Bij positieve waardes van scheefheid zijn er teveel lage scores in de distributie, bij negatieve
waardes van scheefheid zijn er teveel hoge scores. Bij positieve waardes van platheid is er een puntige
en heavy-tailed distributie, bij negatieve waardes van platheid is er platte en light-tailed distributie.
Hoe verder de waarde van de nul verwijderd is, hoe meer kans er is op een niet-normale distributie
(Field, 2009).
De waardes van scheefheid en platheid zijn ook om te rekenen naar Z-waardes. Door middel van de
volgende formules: Zscheefheid = waarde van scheefheid – 0 / standaardfout scheefheid en Zplatheid
= waarde van platheid – 0 / standaardfout platheid (Field, 2009). Zo is bijvoorbeeld de Z-waarde van
scheefheid voor rentabiliteit eigen vermogen van 2002: –1,10 – 0 / 0,34 = –3,24. De absolute waarde
hiervan is groter dan 1,96 dus er is significante scheefheid. Uit berekeningen blijkt dat 2004 (Z =
0,71), 2005 (Z = 1,94) en 2010 (Z = 1,88) niet scheef zijn en dat 2009 (Z = 0,61) en 2010 (Z = –0,55)
niet plat zijn. Bij alle andere jaren is er significante scheef- of platheid. De rentabiliteit eigen
vermogen van 2010 is niet scheef en niet plat, oftewel normaal verdeeld volgens de berekeningen.
15
Tabel 2: Normaliteitstoetsen rentabiliteit eigen vermogen
Kolmogorov-Smirnov Shapiro-Wilk
Waarde
Sig.
Waarde Sig.
2002 0,22
0,00
0,87
0,00
2003 0,23
0,00
0,68
0,00
2004 0,11
0,20
0,95
0,03
2005 0,20
0,00
0,90
0,00
2006 0,13
0,03
0,91
0,00
2007 0,15
0,01
0,91
0,00
2008 0,13
0,03
0,87
0,00
2009 0,12
0,09
0,95
0,02
2010 0,11
0,20
0,94
0,02
2011 0,14
0,01
0,95
0,02
2012 0,18
0,00
0,90
0,00
Een andere manier om te kijken of de distributie normaal verdeeld is, is de Kolmogorov-Smirnov test
of de Shapiro-Wilk test. De Shapiro-Wilk test heeft meer onderscheidingsvermogen om verschillen
van normaliteit te detecteren (Field, 2009). De toetsingsgrootheid van de Kolmogorov-Smirnov wordt
aangeduid met D. Volgens de Kolmogorov-Smirnov test (zie tabel 2) zijn de rentabiliteit eigen
vermogen van 2004, D(50) = 0,11, p > 0,05, de rentabiliteit eigen vermogen van 2009, D(50) = 0,12, p
> 0,05 en de rentabiliteit eigen vermogen van 2010, D(50) = 0,11, p > 0,05, bij benadering normaal
verdeeld. Volgens de Shapiro-Wilk test is de rentabiliteit eigen vermogen van alle jaren significant
anders dan een normale distributie (p < 0,05).
Tabel 3: Statistieken rendement op tewerkgesteld kapitaal
2002 2003 2004 2005 2006 2007
Gemiddelde
16,06 17,50 19,20 20,92 22,49 23,55
Mediaan
14,70 14,47 17,20 17,82 19,58 21,46
Scheefheid
0,65 1,39 0,76 0,40 0,58 0,43
Standaardfout
0,34 0,34 0,34 0,34 0,34 0,34
scheefheid
Platheid
1,29 2,66 0,06 –0,45 –0,34 1,97
Standaardfout
0,66 0,66 0,66 0,66 0,66 0,66
platheid
2008
22,79
18,63
0,85
2009
19,71
15,70
0,94
2010
18,82
14,96
1,36
2011
11,55
11,69
–0,73
2012
8,98
10,21
–0,93
0,34
0,34
0,34
0,34
0,34
0,54
0,68
2,06
1,74
2,43
0,66
0,66
0,66
0,66
0,66
Uit berekeningen blijkt dat 2002 (Z = 1,91), 2005 (Z = 1,18), 2006 (Z = 1,71) en 2007 (Z = 1,26) niet
scheef zijn en dat 2002 (Z = 1,95), 2004 (Z = 0,09), 2005 (Z = –0,68), 2006 (Z = –0,52), 2008 (Z =
0,82) en 2009 (Z = 1,03) niet plat zijn. Bij alle andere jaren is er significante scheef- of platheid. Het
rendement op tewerkgesteld kapitaal van de jaren 2002, 2005 en 2006 zijn niet scheef en niet plat,
oftewel normaal verdeeld volgens de berekeningen.
16
Tabel 4: Normaliteitstoetsen rendement op tewerkgesteld kapitaal
Kolmogorov-Smirnov Shapiro-Wilk
Waarde
Sig.
Waarde Sig.
2002 0,11
0,20
0,97
0,16
2003 0,16
0,00
0,89
0,00
2004 0,13
0,03
0,95
0,03
2005 0,14
0,02
0,97
0,27
2006 0,13
0,05
0,96
0,06
2007 0,10
0,20
0,95
0,03
2008 0,17
0,00
0,94
0,01
2009 0,18
0,00
0,93
0,00
2010 0,17
0,00
0,89
0,00
2011 0,13
0,04
0,94
0,01
2012 0,16
0,00
0,92
0,00
Volgens de Kolmogorov-Smirnov test zijn het rendement op tewerkgesteld kapitaal van 2002, D(50) =
0,11, p > 0,05 en het rendement op tewerkgesteld kapitaal van 2007, D(50) = 0,10, p > 0,05, bij
benadering normaal verdeeld. Volgens de Shapiro-Wilk test is het rendement op tewerkgesteld
kapitaal van alle jaren, behalve het rendement op tewerkgesteld kapitaal van 2002, 2005 en 2006,
significant anders dan een normale distributie (p < 0,05). De Shapiro-Wilk test neemt een waarde aan
van W = 0,97, p > 0,05 bij het rendement op tewerkgesteld kapitaal van 2002 en 2005, en een waarde
van W = 0,96, p > 0,05 bij het rendement op tewerkgesteld kapitaal van 2006. De berekeningen met de
Z-waardes hierboven komen overeen met de uitkomst van de Shapiro-Wilk test, namelijk dat de
rendementen op tewerkgesteld kapitaal van 2002, 2005 en 2006 normaal verdeeld zijn.
Tabel 5: Statistieken rentabiliteit totaal vermogen
2002 2003 2004 2005 2006
Gemiddelde
4,33 5,68 7,61 9,51 10,97
Mediaan
3,60 5,23 6,28 7,37 8,72
Scheefheid
–0,32 0,35 0,81 1,36 0,51
Standaardfout
0,34 0,34 0,34 0,34 0,34
scheefheid
Platheid
1,37 0,55 0,62 3,42 –0,65
Standaardfout
0,66 0,66 0,66 0,66 0,66
platheid
2007
12,42
10,85
1,53
2008
11,77
11,01
0,49
2009
11,43
8,92
0,91
2010
11,08
8,68
0,92
2011
6,88
5,41
0,25
2012
4,57
4,01
0,43
0,34
0,34
0,34
0,34
0,34
0,34
6,36
–0,11 0,32
–0,18 0,93
1,20
0,66
0,66
0,66
0,66
0,66
0,66
Uit berekeningen blijkt dat 2002 (Z = –0,94), 2003 (Z = 1,03), 2006 (Z = 1,50), 2008 (Z = 1,44), 2011
(Z = 0,74) en 2012 (Z = 1,26) niet scheef zijn en dat 2003 (Z = 0,83), 2004 (Z = 0,94), 2006 (Z = –
0,98), 2008 (Z = –0,17), 2009 (Z = 0,48), 2010 (Z = –0,11), 2011 (Z = 1,41) en 2012 (Z = 1,82) niet
plat zijn. Bij alle andere jaren is er significante scheef- of platheid. De rentabiliteit totaal vermogen
van de jaren 2003, 2006, 2008, 2011 en 2012 zijn niet scheef en niet plat, oftewel normaal verdeeld
volgens de berekeningen.
17
Tabel 6: Normaliteitstoetsen rentabiliteit totaal vermogen
Kolmogorov-Smirnov Shapiro-Wilk
Waarde
Sig.
Waarde Sig.
2002 0,13
0,04
0,97
0,27
2003 0,12
0,06
0,97
0,25
2004 0,10
0,20
0,95
0,04
2005 0,15
0,01
0,91
0,00
2006 0,12
0,10
0,95
0,03
2007 0,13
0,03
0,89
0,00
2008 0,12
0,07
0,96
0,07
2009 0,15
0,01
0,93
0,00
2010 0,18
0,00
0,90
0,00
2011 0,12
0,06
0,96
0,09
2012 0,10
0,20
0,96
0,08
Volgens de Kolmogorov-Smirnov test zijn de rentabiliteit totaal vermogen van 2003, D(50) = 0,12, p
> 0,05, de rentabiliteit totaal vermogen van 2004, D(50) = 0,10, p > 0,05, de rentabiliteit totaal
vermogen van 2006, D(50) = 0,12, p > 0,05, de rentabiliteit totaal vermogen van 2008, D(50) = 0,12, p
> 0,05, de rentabiliteit totaal vermogen van 2011, D(50) = 0,12, p > 0,05 en de rentabiliteit totaal
vermogen van 2012, D(50) = 0,10, p > 0,05, bij benadering normaal verdeeld. Volgens de ShapiroWilk test is de rentabiliteit totaal vermogen van de jaren 2004, 2005, 2006, 2007, 2009 en 2010
significant anders dan een normale distributie (p < 0,05). De Shapiro-Wilk test neemt een waarde aan
van W = 0,97, p > 0,05 bij de rentabiliteit totaal vermogen van 2002 en 2003, en een waarde van W =
0,96, p > 0,05 bij de rentabiliteit totaal vermogen van 2008, 2011 en 2012.
Tabel 7: Statistieken brutowinstmarge
2002 2003 2004 2005
Gemiddelde
31,91 32,38 35,06 35,86
Mediaan
27,44 28,35 30,09 29,97
Scheefheid
1,47 0,92 0,89 0,76
Standaardfout
0,34 0,34 0,34 0,34
scheefheid
Platheid
2,18 0,40 –0,15 –0,50
Standaardfout
0,66 0,66 0,66 0,66
platheid
2006
36,93
34,44
0,85
2007
39,10
36,05
0,44
2008
35,37
31,09
1,09
2009
34,48
30,64
1,14
2010
33,78
29,60
0,90
2011
35,26
29,28
0,74
2012
27,19
25,74
0,06
0,34
0,34
0,34
0,34
0,34
0,34
0,34
0,10
–0,06 1,94
2,44
0,84
0,22
1,34
0,66
0,66
0,66
0,66
0,66
0,66
0,66
Uit berekeningen blijkt dat 2007 (Z = 1,29) en 2012 (Z = 0,18) niet scheef zijn en dat 2003 (Z = 0,61),
2004 (Z = –0,23), 2005 (Z = –0,76), 2006 (Z = 0,15), 2007 (Z = –0,09), 2010 (Z = 1,27) en 2011 (Z =
0,33) niet plat zijn. Bij alle andere jaren is er significante scheef- of platheid. De brutowinstmarge van
2007 is niet scheef en niet plat, oftewel normaal verdeeld volgens de berekeningen.
18
Tabel 8: Normaliteitstoetsen brutowinstmarge
Kolmogorov-Smirnov Shapiro-Wilk
Waarde
Sig.
Waarde Sig.
2002 0,16
0,00
0,87
0,00
2003 0,14
0,02
0,93
0,01
2004 0,15
0,01
0,91
0,00
2005 0,15
0,01
0,91
0,00
2006 0,15
0,01
0,92
0,00
2007 0,12
0,10
0,97
0,23
2008 0,11
0,20
0,93
0,00
2009 0,16
0,00
0,90
0,00
2010 0,13
0,05
0,92
0,00
2011 0,15
0,01
0,94
0,01
2012 0,12
0,07
0,95
0,04
Volgens de Kolmogorov-Smirnov test zijn de brutowinstmarge van 2007, D(50) = 0,12, p > 0,05, de
brutowinstmarge van 2008, D(50) = 0,11, p > 0,05 en de brutowinstmarge van 2012, D(50) = 0,12, p >
0,05, bij benadering normaal verdeeld. Volgens de Shapiro-Wilk test zijn alle jaren, behalve de
brutowinstmarge van 2007, significant anders dan een normale distributie (p < 0,05). De Shapiro-Wilk
test neemt een waarde aan van W = 0,97, p > 0,05 bij de brutowinstmarge van 2007. De berekeningen
met de Z-waardes hierboven komen overeen met de uitkomst van de Shapiro-Wilk test, namelijk dat
de brutowinstmarge van 2007 normaal verdeeld is.
19
4.1.2 Politieke risico data
Grafiek 1: Politieke variabelen Wereld Bestuursindicatoren (World Bank, 2013)
Wereld Bestuursindicatoren
0,2
Controle van Corruptie
0
Effectiviteit van de
Overheid
-0,2
Score
-0,4
Politieke Stabiliteit en
Afwezigheid van
Geweld/Terrorisme
-0,6
-0,8
Kwaliteit van de
Regelgeving
-1
-1,2
Rechtsstaat
-1,4
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
-1,6
Inspraak en
Verantwoordelijkheid
Bij vier van de zes indicatoren is een dalende trend te zien vanaf 2009/2010. In appendix A is wellicht
een verklaring te vinden voor de lage scores van bepaalde jaren. Zoals je kunt zien was 2002 het beste
jaar en 2008 het slechtste jaar voor controle van corruptie. Voor zowel effectiviteit van de overheid als
de rechtsstaat was 2004 het beste jaar en 2012 het slechtste jaar. De machtswisselingen en rellen in
2011 en 2012 hebben de kwaliteit en de effectiviteit van de overheid, de politie, de rechtbank en
andere publieke services sterk doen laten dalen. Daarentegen is de waarschijnlijkheid van geweld en
misdaad gestegen. Voor politieke stabiliteit was 2002 het beste jaar en 2012 het slechtste jaar, dit is
logisch aangezien er in 2011 en 2012 veel rellen en demonstraties waren tegen Mubarak en Morsi.
Voor kwaliteit van de regelgeving was 2003 het slechtste jaar en 2010 het beste jaar. Voor inspraak en
verantwoordelijkheid was 2008 het slechtste jaar en 2012 het beste jaar, dit valt te verklaren door het
feit dat Mubarak onder zijn bewind altijd fraude pleegde en de oppositie onderdrukte. Hierdoor was de
opkomst bij verkiezingen altijd laag. Ook was er onder het bewind van Mubarak geen echte vrijheid
van meningsuiting en geen vrije media. In 2012 waren de eerste ‘eerlijke’ presidentsverkiezingen. Dit
verklaart waarom in 2012 inspraak en verantwoordelijkheid hoog scoort.
20
Grafiek 2: Politieke variabelen Staatsfragiliteit Index: Effectiviteit Scores (Center for Systematic
Peace, 2013)
Staatsfragiliteit Index + Effectiviteit Scores
14
Fragiliteit Score
12
10
Staatsfragiliteit Index
Totale Effectiviteit Score
8
Veiligheidseffectiviteit
6
Politieke Effectiviteit
4
Sociale Effectiviteit
2
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
0
Economische effectiviteit is constant gebleven (2: gemiddelde fragiliteit) voor de periode 2002 t/m
2012, en is weggelaten in de tabel voor een beter overzicht. Veiligheidseffectiviteit heeft voor de
periode 2002 t/m 2012 tussen lage en geen fragiliteit geschommeld. Zoals je kan zien was er voor
veiligheidseffectiviteit in de jaren 2006 t/m 2010 en 2012 geen fragiliteit en in de resterende jaren lage
fragiliteit. Politieke effectiviteit is van lage fragiliteit (2002 t/m 2004) gegaan naar gemiddelde
fragiliteit (2005 t/m 2012). Na verloop van tijd kwam er in het land steeds meer onrust. In 2011 en
2012 kwam dit tot een hoogtepunt en was het land zeer onstabiel. Sociale effectiviteit is daarentegen
van gemiddelde fragiliteit (2002 en 2003) naar lage fragiliteit (2004 t/m 2012) gegaan.
21
Grafiek 3: Politieke variabelen Staatsfragiliteit Index: Legitimiteit Scores (Center for Systematic
Peace, 2013)
Staatsfragiliteit Index + Legitimiteit Scores
14
Fragiliteit Score
12
Staatsfragiliteit Index
10
Totale Legitimiteit Score
8
6
Politieke Legitimiteit
4
Economische
Legitimiteit
2
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
0
Veiligheidslegitimiteit en sociale legitimiteit zijn constant gebleven (respectievelijk 2: gemiddelde
fragiliteit en 1: lage fragiliteit) voor de periode 2002 t/m 2012, en zijn weggelaten voor een beter
overzicht. Politieke legitimiteit is verbeterd van hoge fragiliteit (2002 t/m 2010) naar gemiddelde
fragiliteit (2011 en 2012). Na de val van Mubarak in februari 2011 kregen meerdere partijen een kans
om mee te doen aan de verkiezingen. De partijen die in het verleden verboden waren (bijv.
Moslimbroederschap), mochten nu ook mee doen. Voor economische legitimiteit is er een stijgende
lijn te zien, om vervolgens weer te dalen. Van geen fragiliteit (2002), naar lage fragiliteit (2003 t/m
2005), naar gemiddelde fragiliteit (2006 t/m 2009), en tot slot weer lage fragiliteit (2010 t/m 2012).
22
Grafiek 4: Politieke variabelen Ibrahim Index (Mo Ibrahim Foundation, 2013)
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Rechtsstaat
Verantwoordelijkheid
Persoonlijke Veiligheid
Nationale Veiligheid
Participatie
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
Rechten
2002
Score
Ibrahim Index
De rechtsstaat en persoonlijke veiligheid behaalden de hoogste scores in 2008 en de laagste scores in
2012. Morsi gaf zichzelf in 2012 ruimere bevoegdheden. Zo bepaalde hij dat al zijn besluiten en
wetten niet voor de rechter kunnen worden voorgelegd. Als reactie hierop legt een groot deel van de
rechters hun werk neer. Dit zorgde daarnaast ook voor sociale onrust. Er werden veel demonstraties
tegen Morsi georganiseerd. Verantwoordelijkheid behaalde de hoogste score in 2007 en de laagste
score in 2012. Nationale veiligheid behaalde de laagste score in 2006 (79,9) en de hoogste score in
2009. Participatie behaalde de laagste score in 2011 en de hoogste score in 2012. Zoals al eerder
vermeld is, waren in 2012 de eerste ‘eerlijke’ presidentsverkiezingen. Rechten behaalde de slechtste
score in 2002 en de hoogste score in 2007.
23
4.2 Resultaten van de correlaties
Uit de descriptieve statistieken is gebleken dat de financiële prestatiemaatstaven per jaar grotendeels
niet normaal verdeeld waren. In plaats van de Pearsons correlatie coëfficiënt wordt er gebruik gemaakt
van Spearmans correlatie coëfficiënt. Pearsons correlatie coëfficiënt verlangt voor het vaststellen van
een significante correlatie coëfficiënt namelijk dat de gegevens normaal verdeeld zijn. In plaats van
het gemiddelde per jaar te nemen van de financiële prestatiemaatstaven, zal er gewerkt worden met de
mediaan van elk jaar. De mediaan wordt namelijk niet beïnvloedt door scheve distributies (Field,
2009).
4.2.1 Correlaties tussen de financiële prestatiemaatstaven en de Wereld
Bestuursindicatoren
Tabel 9: Spearmans correlatie * p < 0,05, ** p < 0,01
Rentabiliteit
Rendement op
eigen
tewerkgesteld
vermogen
kapitaal
Controle van corruptie
–0,44
–0,62*
Effectiviteit van de
0,27
0,35
overheid
Politieke stabiliteit en
0,31
0,49
afwezigheid van
geweld/terrorisme
Kwaliteit van de
0,36
0,68*
regelgeving
Rechtsstaat
–0,14
0,10
Inspraak en
–0,55
–0,77**
verantwoordelijkheid
Rentabiliteit
totaal
vermogen
–0,56
0,40
Brutowinstmarge
0,32
0,35
0,76**
0,50
–0,15
–0,76**
–0,05
–0,66*
–0,53
0,40
Uit deze correlatietabel is te zien dat er een significante relatie is tussen rentabiliteit eigen vermogen
en de politieke risico variabelen controle van corruptie (–0,62), de kwaliteit van de regelgeving (0,68)
en inspraak en verantwoordelijkheid (–0,77). Verder is te zien dat er een significante relatie is tussen
rentabiliteit totaal vermogen en de politieke risico variabelen de kwaliteit van de regelgeving (0,76) en
inspraak en verantwoordelijkheid (–0,76). Tot slot is er nog een significante relatie tussen
brutowinstmarge en de politieke risico variabele inspraak en verantwoordelijkheid (–0,66).
Als de kwaliteit van de regelgeving stijgt, stijgt zowel de rentabiliteit van het eigen vermogen als de
rentabiliteit van het totaal vermogen. Als inspraak en verantwoordelijkheid stijgt, dalen rentabiliteit
eigen vermogen, rentabiliteit totaal vermogen en de brutowinstmarge. Tot slot als controle van
corruptie stijgt, dan daalt de rentabiliteit van het eigen vermogen.
24
4.2.2 Correlaties tussen de financiële prestatiemaatstaven en de
Staatsfragiliteit Index
Tabel 10: Spearmans correlatie * p < 0,05, ** p < 0,01
Rentabiliteit
Rendement op
eigen vermogen tewerkgesteld
kapitaal
Politieke effectiviteit
–0,52
–0,26
Politieke legitimiteit
–0,52
–0,67*
Veiligheidseffectiviteit 0,52
0,35
Economische
–0,75**
–0,68*
legitimiteit
Sociale effectiviteit
0,52
0,37
Totale effectiviteit
0,48
0,42
score
Totale legitimiteit
–0,83**
–0,83**
score
Staatsfragiliteit index
–0,64*
–0,69*
Rentabiliteit
totaal vermogen
Brutowinstmarge
–0,58
–0,45
0,64*
–0,89**
–0,39
–0,52
0,46
–0,86**
0,60
0,60
0,52
0,54
–0,91**
–0,91**
–0,66*
–0,69*
Uit deze correlatietabel is te zien dat er een significante relatie is tussen rentabiliteit eigen vermogen
en de politieke risico variabelen economische legitimiteit (–0,75), de totale legitimiteit score (–0,83)
en de staatsfragiliteit index (–0,64) als geheel. Verder is er een significante relatie tussen rendement op
tewerkgesteld kapitaal en de politieke risico variabelen politieke legitimiteit (–0,67), economische
legitimiteit (–0,68), de totale legitimiteit (–0,83) en de staatsfragiliteit index (–0,69). Tussen
rentabiliteit totaal vermogen en de politieke risico variabelen veiligheidseffectiviteit (0,64),
economische legitimiteit (–0,89), de totale legitimiteit (–0,91) en de staatsfragiliteit index (–0,66)
bestaat ook een significante relatie. Tot slot werd er nog een significante relatie gevonden tussen de
brutowinstmarge en de politieke risico variabelen economische legitimiteit (–0,86), de totale
legitimiteit score (–0,91) en staatsfragiliteit index (–0,69).
Dit zijn voornamelijk negatieve relaties dit wil zeggen dat de financiële prestatiemaatstaven dalen als
de politieke risico variabelen stijgen (oftewel fragieler worden). De enige positieve relatie is die tussen
rentabiliteit totaal vermogen en veiligheidseffectiviteit. Rentabiliteit totaal vermogen stijgt als
veiligheidseffectiviteit ook stijgt (lees: fragieler wordt). De variabelen veiligheidslegitimiteit, sociale
legitimiteit en economische effectiviteit zijn niet in de correlatietabel opgenomen, aangezien deze
constant zijn gebleven.
25
4.2.3 Correlaties tussen de financiële prestatiemaatstaven en de Ibrahim Index
Tabel 11: Spearmans correlatie * p < 0,05
Rentabiliteit
Rendement op
eigen vermogen tewerkgesteld
kapitaal
Rechtsstaat
0,51
0,69*
Verantwoordelijkheid 0,44
0,65*
Persoonlijke
0,48
0,64*
veiligheid
Nationale veiligheid
0,26
–0,04
Participatie
0,29
0,34
Rechten
0,41
0,34
Rentabiliteit
totaal vermogen
Brutowinstmarge
0,43
0,47
0,42
0,59
0,68*
0,46
0,47
0,37
0,34
0,15
0,35
0,33
Uit deze correlatietabel is te zien dat er een significante positieve relatie is tussen rendement op
tewerkgesteld kapitaal en de politieke risico variabelen rechtsstaat (0,69), verantwoordelijkheid (0,65)
en persoonlijke veiligheid (0,64). Verder is er nog een significante positieve relatie tussen de
brutowinstmarge en verantwoordelijkheid (0,68). Als de rechtsstaat stijgt, dan stijgt het rendement op
tewerkgesteld kapitaal. Als verantwoordelijkheid stijgt, dan stijgt zowel het rendement op
tewerkgesteld kapitaal als de brutowinstmarge. Tot slot als de persoonlijke veiligheid stijgt, dan stijgt
ook het rendement op tewerkgesteld kapitaal.
4.3 Resultaten van de regressievergelijkingen
De essentie van een regressie analyse is om een model samen te stellen met de beschikbare data en om
deze te gebruiken voor het voorspellen van de afhankelijke variabele (uitkomst variabele) met behulp
van de onafhankelijke variabelen (voorspellende variabelen). De regressievergelijkingen zijn gekozen
op basis van de R², de F-waarde en de significantie en bijdrage van de variabelen in het model. Verder
is er nog gekeken naar de Durbin Watson waarde en de VIF waardes.
26
4.3.1 Regressie op basis van de Wereld Bestuursindicatoren
Tabel 12: Regressiemodel rentabiliteit eigen vermogen op basis van de Wereld
Bestuursindicatoren * p < 0,05, ** p < 0,01
Rentabiliteit eigen vermogen = b0 + b1X1 + b2X2 +b3X3 F = 21,28** DW = 1,91
R² = 0,90
Aangepaste R² = 0,86
b
SE b
t(7)
VIF
Constante
12,64 (b0)
2,93
4,31**
X1: Controle van corruptie
–21,00 (b1)
4,43
–4,74**
1,37
X2: Politieke stabiliteit
8,00 (b2)
1,51
5,31**
1,21
X3: Kwaliteit van de regelgeving
8,36 (b3)
3,40
2,46*
1,22
Rentabiliteit eigen vermogen = 12,64 + (–21,00 x controle van corruptie) + (8,00 x politieke stabiliteit
en afwezigheid van geweld/terrorisme) + (8,36 x de kwaliteit van de regelgeving).
De R² van het model is 0,90, dit betekent dat 90% van de variantie in de uitkomst uitgelegd kan
worden door de drie voorspellende variabelen. De aangepaste R² is 0,86. Dit is een verschil van 4%,
dit houdt in dat een model dat gebaseerd is op de populatie, in plaats van op een steekproef, ongeveer
4% minder variantie in de uitkomst verklaart. De waarde van F voor dit model is 21,28, deze is erg
significant (p < 0,01). Dit betekent in het kort dat het regressiemodel de uitkomst behoorlijk
significant voorspelt. De waarde van de Durbin Watson test is 1,91, dit ligt dicht bij 2 dus de errors in
de regressie zijn onafhankelijk en de gemiddelde VIF is 1,27 (1,37 + 1,21 + 1,22 / 3), dit ligt dicht bij
1 dus collineariteit is geen probleem voor dit model. Tot slot hoe groter de absolute t-waarde van een
variabele is, hoe belangrijker een variabele is in een model. Zo is politieke stabiliteit en afwezigheid
van geweld/terrorisme belangrijker dan controle van corruptie die op zijn beurt weer belangrijker is
dan kwaliteit van de regelgeving. Hieronder volgt een interpretatie van de variabelen:
-
Controle van corruptie (b1 = –21,00): De b1-waarde wijst aan als controle van corruptie met één
eenheid stijgt, dan daalt rentabiliteit eigen vermogen met 21%. Dit geldt alleen als politieke
stabiliteit en afwezigheid van geweld/terrorisme en kwaliteit van de regelgeving constant blijven.
-
Politieke stabiliteit en afwezigheid van geweld/terrorisme (b2 = 8,00): De b2-waarde wijst aan als
politieke stabiliteit en afwezigheid van geweld/terrorisme met één eenheid stijgt, dan stijgt
rentabiliteit eigen vermogen met 8%. Dit geldt alleen als controle van corruptie en kwaliteit van de
regelgeving constant blijven.
-
Kwaliteit van de regelgeving (b3 = 8,36): De b3-waarde wijst aan als kwaliteit van de regelgeving
met één eenheid stijgt, stijgt rentabiliteit eigen vermogen met 8,36%. Dit geldt alleen als controle
van corruptie en politieke stabiliteit en afwezigheid van geweld en terrorisme constant blijven.
27
Tabel 13: Regressiemodel rendement op tewerkgesteld kapitaal op basis van de Wereld
Bestuursindicatoren ** p < 0,01, *** p < 0,001
Rendement op tewerkgesteld kapitaal = b0 + b1X1 + b2X2 F = 20,95** DW = 1,95
R² = 0,84
Aangepaste R² = 0,80
b
SE b
t(8)
VIF
Constante
13,92 (b0)
2,16
6,45***
X1: Controle van corruptie
–16,87 (b1)
4,00
–4,22**
1,13
X2: Politieke stabiliteit
8,79 (b2)
1,45
6,06***
1,13
Rendement op tewerkgesteld kapitaal = 13,92 + (–16,87 x controle van corruptie) + (8,79 x politieke
stabiliteit en afwezigheid van geweld/terrorisme).
De R² van het model is 0,84, dit betekent dat 84% van de variantie in de uitkomst uitgelegd kan
worden door politieke stabiliteit en afwezigheid van geweld/terrorisme en controle van corruptie. De
aangepaste R² is 0,80. Dit is ook een verschil van 4%, dit houdt in dat een model dat gebaseerd is op
de populatie, in plaats van op een steekproef, ongeveer 4% minder variantie in de uitkomst verklaart.
De waarde van F voor dit model is 20,95, deze is erg significant (p < 0,01). Dit betekent in het kort dat
het regressiemodel de uitkomst behoorlijk significant voorspelt. De waarde van de Durbin Watson test
is 1,95, dit ligt rond de 2 dus de errors in de regressie zijn onafhankelijk en de gemiddelde VIF is 1,13
(1,13 + 1,13 / 2), dit ligt dicht bij 1 dus collineariteit is geen probleem voor dit model. Aan de absolute
t-waardes van de variabelen is te zien dat politieke stabiliteit en afwezigheid van geweld/terrorisme
belangrijker is in het model dan controle van corruptie. Hieronder volgt een interpretatie van de
variabelen:
-
Controle van corruptie (b1 = –16,87): De b1-waarde wijst aan als controle van corruptie met één
eenheid stijgt, daalt rendement op tewerkgesteld kapitaal met 16,87%. Dit geldt alleen als de
variabele politieke stabiliteit en afwezigheid van geweld/terrorisme constant blijft.
-
Politieke stabiliteit en afwezigheid van geweld/terrorisme (b2 = 8,79): De b2-waarde wijst aan als
politieke stabiliteit en afwezigheid van geweld/terrorisme met één eenheid stijgt, stijgt rendement
op tewerkgesteld kapitaal met 8,79%. Dit geldt alleen als controle van corruptie constant blijft.
28
Tabel 14: Regressiemodel rentabiliteit totaal vermogen op basis van de Wereld
Bestuursindicatoren ** p < 0,01, *** p < 0,001
Rentabiliteit totaal vermogen = b0 + b1X1 + b2X2 +b3X3 F = 32,25*** DW = 2,42
R² = 0,93
Aangepaste R² = 0,90
b
SE b
t(7)
VIF
Constante
6,92 (b0)
1,56
4,45**
X1: Controle van corruptie
–12,27 (b1)
2,35
–5,22**
1,37
X2: Politieke stabiliteit
4,27 (b2)
0,80
5,33**
1,21
X3: Kwaliteit van de regelgeving
7,88 (b3)
1,81
4,36**
1,22
Rentabiliteit totaal vermogen = 6,92 + (–12,27 x controle van corruptie) + (4,27 x politieke stabiliteit
en afwezigheid van geweld/terrorisme) + (7,88 x kwaliteit van de regelgeving).
De R² van het model is 0,93, dit betekent dat 93% van de variantie in de uitkomst uitgelegd kan
worden door de drie voorspellende variabelen. De aangepaste R² is 0,90. Dit is een verschil van 3%,
dit houdt in dat een model dat gebaseerd is op de populatie, in plaats van op een steekproef, ongeveer
3% minder variantie in de uitkomst verklaart. De waarde van F voor dit model is 32,25, deze is erg
significant (p < 0,001). Dit betekent in het kort dat het regressiemodel de uitkomst behoorlijk
significant voorspelt. De waarde van de Durbin Watson test is 2,42, dit ligt tussen 1 en 3 dus de errors
in de regressie zijn onafhankelijk en de gemiddelde VIF is 1,27 (1,37 + 1,21 + 1,22 / 3), dit is niet
substantieel groter dan 1 dus collineariteit is geen probleem. Aan de hand van de absolute t-waardes is
te zien dat controle van corruptie belangrijker is dan politieke stabiliteit en afwezigheid van
geweld/terrorisme die op zijn beurt weer belangrijker is dan kwaliteit van de regelgeving. Hieronder
volgt een interpretatie van de variabelen:
-
Controle van corruptie (b1 = –12,27): De b1-waarde wijst aan als controle van corruptie met één
eenheid stijgt, daalt rentabiliteit totaal vermogen met 12,27%. Dit geldt alleen als politieke
stabiliteit en afwezigheid van geweld/terrorisme en kwaliteit van de regelgeving constant blijven.
-
Politieke stabiliteit en afwezigheid van geweld/terrorisme (b2 = 4,27): De b2-waarde wijst aan
politieke stabiliteit en afwezigheid van geweld/terrorisme met één eenheid stijgt, stijgt rentabiliteit
totaal vermogen met 4,27%. Dit geldt alleen als controle van corruptie en kwaliteit van de
regelgeving constant blijven.
-
Kwaliteit van de regelgeving (b3 = 7,88): De b3-waarde wijst aan als kwaliteit van de regelgeving
met één eenheid stijgt, stijgt rentabiliteit totaal vermogen met 7,88%. Dit geldt alleen als controle
van corruptie en politieke stabiliteit en afwezigheid van geweld/terrorisme constant blijven.
29
Tabel 15: Regressiemodel brutowinstmarge op basis van de Wereld Bestuursindicatoren * p <
0,05, *** p < 0,001
Brutowinstmarge = b0 + b1X1 + b2X2
F = 6,87* DW = 2,58
R² = 0,63 Aangepaste R² = 0,54 b
SE b t(8)
Constante
24,95 (b0)
2,86
X1: Controle van corruptie
–17,42 (b1) 5,30
–3,29*
1,13
X2: Politieke stabiliteit
5,26 (b2)
2,74*
1,13
1,92
VIF
8,72***
Brutowinstmarge = 24,95 + (–17,42 x controle van corruptie) + (5,26 x politieke stabiliteit en
afwezigheid van geweld/terrorisme).
De R² van het model is 0,63, dit betekent dat 63% van de variantie in de uitkomst uitgelegd kan
worden door controle van corruptie en politieke stabiliteit en afwezigheid van geweld/terrorisme. De
aangepaste R² is 0,54. Dit is een verschil van 9%, dit houdt in dat een model dat gebaseerd is op de
populatie, in plaats van op een steekproef, ongeveer 9% minder variantie in de uitkomst verklaart. De
waarde van F voor dit model is 6,87, deze is significant (p < 0,05). Dit betekent in het kort dat het
regressiemodel de uitkomst significant voorspelt. De waarde van de Durbin Watson test is 2,58, ook
deze waarde ligt tussen 1 en 3 waardoor de errors in de regressie onafhankelijk zijn en de gemiddelde
VIF is 1,13 (1,13 + 1,13 / 2), dit ligt dicht bij 1 dus collineariteit is geen probleem in dit model. Aan de
absolute t-waardes is te zien dat controle van corruptie belangrijker is dan politieke stabiliteit en
afwezigheid van geweld/terrorisme in dit model. Hieronder volgt een interpretatie van de variabelen:
-
Controle van corruptie (b1 = –17,42): De b1-waarde wijst aan als controle van corruptie met één
eenheid stijgt, dan daalt de brutowinstmarge met 17,42%. Dit geldt alleen als de variabele
politieke stabiliteit en afwezigheid van geweld/terrorisme constant blijft.
-
Politieke stabiliteit en afwezigheid van geweld/terrorisme (b2 = 5,26): De b2-waarde wijst aan als
politieke stabiliteit en afwezigheid van geweld/terrorisme met één eenheid stijgt, dan stijgt de
brutowinstmarge met 5,26%. Dit geldt alleen als controle van corruptie constant blijft.
30
Samenvatting
De politieke variabelen controle van corruptie en politieke stabiliteit en afwezigheid van
geweld/terrorisme spelen een rol bij alle financiële prestatiemaatstaven. De politieke variabele
kwaliteit van de regelgeving speelt ook nog een rol bij rentabiliteit eigen vermogen en rentabiliteit
totaal vermogen. Een stijging van de politieke variabele politieke stabiliteit en afwezigheid van
geweld/terrorisme of kwaliteit van de regelgeving zorgt voor een stijging van de financiële
prestatiemaatstaven (als de andere variabelen in het model constant blijven). Een stijging van de
politieke variabele controle van corruptie zorgt voor een daling van de financiële prestatiemaatstaven
(als de andere variabelen in het model constant blijven). Op basis van de aangepaste R² verklaren de
politieke variabelen 86% van de variantie in rentabiliteit eigen vermogen, 80% van de variantie in
rendement op tewerkgesteld kapitaal, 90% van de variantie in rentabiliteit totaal vermogen en 54%
van de variantie in de brutowinstmarge. De politieke variabelen van de Wereld Bestuursindicatoren
verklaren een groot deel van de variantie in rentabiliteit eigen vermogen, rendement op tewerkgesteld
kapitaal en rentabiliteit totaal vermogen. Voor de brutowinstmarge verklaren de politieke variabelen
van de Wereld Bestuursindicatoren in mindere mate de variantie in de uitkomst.
31
4.3.2 Regressie op basis van de Staatsfragiliteit Index
Tabel 16: Regressiemodel rentabiliteit eigen vermogen op basis van de Staatsfragiliteit Index * p
< 0,05, ** p < 0,01
Rentabiliteit eigen vermogen = b0 + b1X1 + b2X2 +b3X3 F = 16,04** DW = 2,32
R² = 0,87
Aangepaste R² = 0,82
b
SE b
t(7)
VIF
Constante
12,87 (b0)
4,80
2,68*
X1: Politieke legitimiteit
–5,91 (b1)
1,52
–3,89**
1,29
X2: Economische legitimiteit
–2,54 (b2)
1,15
–2,22
1,89
X3: Sociale effectiviteit
3,95 (b3)
1,84
2,15
1,90
Rentabiliteit eigen vermogen = 12,87 + (–5,91 x politieke legitimiteit) + (–2,54 x economische
legitimiteit) + (3,95 x sociale effectiviteit).
De R² van het model is 0,87, dit betekent dat 87% van de variantie in de uitkomst uitgelegd kan
worden door de drie voorspellende variabelen. De aangepaste R² is 0,82. Dit is een verschil van 5%,
dit houdt in dat een model dat gebaseerd is op de populatie, in plaats van op een steekproef, ongeveer
5% minder variantie in de uitkomst verklaart. De waarde van F voor dit model is 16,04, deze is erg
significant (p < 0,01). Dit betekent in het kort dat het regressiemodel de uitkomst behoorlijk
significant voorspelt. De waarde van de Durbin Watson test is 2,32 (1 < 2,32 < 3), waardoor de errors
in de regressie onafhankelijk zijn. De gemiddelde VIF is 1,69 (1,29 + 1,89 + 1,90 / 3), dit duidt op
enige samenhang tussen de voorspellende variabelen, maar het is niet een ernstige vorm van
samenhang. Aan de absolute t-waardes is te zien dat politieke legitimiteit belangrijker is dan
economische legitimiteit en sociale effectiviteit. Economische legitimiteit en sociale effectiviteit zijn
ongeveer even belangrijk. Hieronder volgt een interpretatie van de variabelen:
-
Politieke legitimiteit (b1 = –5,91): De b1-waarde wijst aan als politieke legitimiteit met één
eenheid stijgt, dan daalt rentabiliteit eigen vermogen met 5,91%. Dit geldt alleen als economische
legitimiteit en sociale effectiviteit constant blijven.
-
Economische legitimiteit (b2 = –2,54): De b2-waarde wijst aan als economische legitimiteit met
één eenheid stijgt, dan daalt rentabiliteit eigen vermogen met 2,54%. Dit geldt alleen als politieke
legitimiteit en sociale effectiviteit constant blijven. Het bovenstaande gaat alleen niet op omdat
deze variabele geen significante bijdrage heeft.
-
Sociale effectiviteit (b3 = 3,95): De b3-waarde wijst aan als sociale effectiviteit met één eenheid
stijgt, dan stijgt rentabiliteit eigen vermogen met 3,95%. Dit geldt alleen als politieke legitimiteit
en economische legitimiteit constant blijven. Ook sociale effectiviteit is niet significant in dit
model.
32
Tabel 17: Regressiemodel rendement op tewerkgesteld kapitaal op basis van de Staatsfragiliteit
Index * p < 0,05, ** p < 0,01, *** p < 0,001
Rendement op tewerkgesteld kapitaal = b0 + b1X1 + b2X2 F = 12,35** DW = 1,61
R² = 0,76
Aangepaste R² = 0,69
b
SE b
t(8)
VIF
Constante
20,99 (b0)
1,66
12,66***
X1: Politieke legitimiteit
–5,46(b1)
1,48
–3,69**
1,05
X2: Economische legitimiteit
–2,29 (b2)
0,92
–2,48*
1,05
Rendement op tewerkgesteld kapitaal = 20,99 + (–5,46 x politieke legitimiteit) + (–2,29 x
economische legitimiteit).
De R² van het model is 0,76, dit betekent dat 76% van de variantie in de uitkomst uitgelegd kan
worden door politieke legitimiteit en economische legitimiteit. De aangepaste R² is 0,69. Dit is een
verschil van 7%, dit houdt in dat een model dat gebaseerd is op de populatie, in plaats van op een
steekproef, ongeveer 7% minder variantie in de uitkomst verklaart. De waarde van F voor dit model is
12,35, deze is erg significant (p < 0,01). Dit betekent in het kort dat het regressiemodel de uitkomst
behoorlijk significant voorspelt. De waarde van de Durbin Watson test is 1,61 (1 < 1,61 < 3),
waardoor de veronderstelling, dat de errors in de regressie onafhankelijk zijn, aangenomen wordt. De
gemiddelde VIF is 1,05 (1,05 + 1,05 / 2), dit wijkt bijna niet af van 1 dus collineariteit is geen
probleem voor het model. Aan de absolute t-waardes is te zien dat politieke legitimiteit belangrijker is
dan economische legitimiteit. Hieronder volgt een interpretatie van de variabelen:
-
Politieke legitimiteit (b1 = –5,46): De b1-waarde wijst aan als politieke legitimiteit met één
eenheid stijgt, dan daalt rendement op tewerkgesteld kapitaal met 5,46%. Dit geldt alleen als
economische legitimiteit constant blijft.
-
Economische legitimiteit (b2 = –2,29): De b2-waarde wijst aan als economische legitimiteit met
één eenheid stijgt, dan daalt rendement op tewerkgesteld kapitaal met 2,29%. Dit geldt alleen als
politieke legitimiteit constant blijft.
33
Tabel 18: Regressiemodel rentabiliteit totaal vermogen op basis van de Staatsfragiliteit Index *
p < 0,05, ** p < 0,01, *** p < 0,001
Rentabiliteit totaal vermogen = b0 + b1X1 + b2X2 +b3X3 F = 20,05** DW = 2,43
R² = 0,90
Aangepaste R² = 0,85
b
SE b
t(7)
VIF
Constante
14,13 (b0)
1,02
13,84***
X1: Politieke effectiviteit
–2,27 (b1)
0,99
–2,28
2,18
X2: Politieke legitimiteit
–3,25 (b2)
0,94
–3,47*
1,46
X3: Economische legitimiteit
–1,95 (b3)
0,70
–2,78*
2,09
Rentabiliteit totaal vermogen = 14,13 + (–2,27 x politieke effectiviteit) + (–3,25 x politieke
legitimiteit) + (–1,95 x economische legitimiteit).
De R² van het model is 0,90, dit betekent dat 90% van de variantie in de uitkomst uitgelegd kan
worden door de drie voorspellende variabelen. De aangepaste R² is 0,85. Dit is een verschil van 5%,
dit houdt in dat een model dat gebaseerd is op de populatie, in plaats van op een steekproef, ongeveer
5% minder variantie in de uitkomst verklaart. De waarde van F voor dit model is 20,05, deze is erg
significant (p < 0,01). Dit betekent in het kort dat het regressiemodel de uitkomst behoorlijk
significant voorspelt. De waarde van de Durbin Watson test is 2,43 (1 < 2,43 < 3), dit betekent dat de
errors in de regressie onafhankelijk zijn. De gemiddelde VIF is 1,91 (2,18 + 1,46 + 2,09 / 3), dit duidt
op enige samenhang tussen de voorspellende variabelen maar dit is niet in ernstige mate. Aan de
absolute t-waardes is verder te zien dat politieke legitimiteit belangrijker is dan economische
legitimiteit die op zijn beurt weer belangrijker is dan politieke effectiviteit. Hieronder volgt een
interpretatie van de variabelen:
-
Politieke effectiviteit (b1 = –2,27): De b1-waarde wijst aan als politieke effectiviteit met één
eenheid stijgt, dan daalt rentabiliteit totaal vermogen met 2,27%. Dit geldt alleen als politieke
legitimiteit en economische legitimiteit constant blijven en als politieke effectiviteit significant is.
In dit geval is de variabele niet significant.
-
Politieke legitimiteit (b2 = –3,25): De b2-waarde wijst aan als politieke legitimiteit met één
eenheid stijgt, dan daalt rentabiliteit totaal vermogen met 3,25%. Dit geldt alleen als politieke
effectiviteit en economische legitimiteit constant blijven.
Economische legitimiteit (b3 = –1,95): De b3-waarde wijst aan als economische legitimiteit met
één eenheid stijgt, dan daalt rentabiliteit totaal vermogen met 1,95%. Dit geldt alleen als politieke
legitimiteit en politieke effectiviteit constant blijven.
34
Tabel 19: Regressiemodel brutowinstmarge op basis van de Staatsfragiliteit Index ** p < 0,01,
*** p < 0,001
Brutowinstmarge = b0 + b1X1
F = 11,12** DW = 1,46
R² = 0,55 Aangepaste R² = 0,50 b
SE b t(9)
Constante
36,05 (b0) 1,85
19,51***
X1: Economische legitimiteit
–3,36 (b1) 1,01
–3,34**
VIF
1,00
Brutowinstmarge = 36,05 + (–3,36 x economische legitimiteit).
De R² van het model is 0,55, dit betekent dat 55% van de variantie in de uitkomst uitgelegd kan
worden door economische legitimiteit. De aangepaste R² is 0,50. Dit is een verschil van 5%, dit houdt
in dat een model dat gebaseerd is op de populatie, in plaats van op een steekproef, ongeveer 5%
minder variantie in de uitkomst verklaart. De waarde van F voor dit model is 11,12, deze is erg
significant (p < 0,01). Dit betekent in het kort dat het regressiemodel de uitkomst behoorlijk
significant voorspelt. De waarde van de Durbin Watson test is 1,46 (1 < 1,46 < 3), dit betekent dat de
errors in de regressie onafhankelijk zijn. Collineariteit speelt geen rol bij dit model, aangezien er maar
een variabele in het model is opgenomen. Hieronder volgt een interpretatie van economische
legitimiteit:
-
Economische legitimiteit (b1 = –3,36): De b1-waarde wijst aan als economische legitimiteit met
één eenheid stijgt, dan daalt de brutowinstmarge met 3,36%.
Samenvatting
De variabele economische legitimiteit speelt een rol bij rendement op tewerkgesteld kapitaal,
rentabiliteit totaal vermogen en de brutowinstmarge. Bij rentabiliteit eigen vermogen was
economische legitimiteit niet significant. De variabele politieke legitimiteit speelt een rol bij
rentabiliteit eigen vermogen, rendement op tewerkgesteld kapitaal en rentabiliteit totaal vermogen.
Een stijging (in dit geval dus meer fragiliteit) van een van de politieke variabelen zorgt voor een
daling van de financiële prestatiemaatstaven (als de andere variabelen in het model constant blijven).
Op basis van de aangepaste R² verklaren de politieke variabelen 82% van de variantie in rentabiliteit
eigen vermogen, 69% van de variantie in rendement op tewerkgesteld kapitaal, 85% van de variantie
in rentabiliteit totaal vermogen en 50% van de variantie in de brutowinstmarge. Net als bij de
regressievergelijkingen op basis van de Wereld Bestuursindicatoren, verklaren de politieke variabelen
van de Staatsfragiliteit Index een groot deel van de variantie in rentabiliteit eigen vermogen,
rendement op tewerkgesteld kapitaal en rentabiliteit totaal vermogen. Tot slot verklaren ook de
politieke variabelen van de Staatsfragiliteit Index, in mindere mate de variantie in de brutowinstmarge.
35
4.3.3 Regressie op basis van de Ibrahim Index
Tabel 20: Regressiemodel rentabiliteit eigen vermogen op basis van de Ibrahim Index * p < 0,05,
** p < 0,01
Rentabiliteit eigen vermogen = b0 + b1X1 + b2X2 +b3X3 F = 15,49** DW = 2,44
R² = 0,87
Aangepaste R² = 0,81
b
SE b
t(7)
VIF
Constante
–84,79 (b0)
17,49
–4,85**
X1: Rechtsstaat
0,69 (b1)
0,13
5,43**
1,08
X2: Nationale veiligheid
0,39 (b2)
0,16
2,44*
1,07
X3: Rechten
0,70 (b3)
0,16
4,36**
1,05
Rentabiliteit eigen vermogen = –84,79 + (0,69 x rechtsstaat) + (0,39 x nationale veiligheid) + (0,70 x
rechten).
De R² van het model is 0,87, dit betekent dat 87% van de variantie in de uitkomst uitgelegd kan
worden door de drie voorspellende variabelen. De aangepaste R² is 0,81. Dit is een verschil van 6%,
dit houdt in dat een model dat gebaseerd is op de populatie, in plaats van op een steekproef, ongeveer
6% minder variantie in de uitkomst verklaart. De waarde van F voor dit model is 15,49, deze is erg
significant (p < 0,01). Dit betekent in het kort dat het regressiemodel de uitkomst behoorlijk
significant voorspelt. De waarde van Durbin Watson test is 2,44 (1 < 2,44 < 3), dit betekent dat de
errors in de regressie onafhankelijk zijn. De gemiddelde VIF is 1,07 (1,08 + 1,07 + 1,05 / 3), dit wijkt
bijna niet af van 1 waardoor collineariteit geen probleem is in dit model. Aan de absolute t-waardes is
te zien dat rechtsstaat belangrijker is dan rechten die op zijn beurt weer belangrijker is dan nationale
veiligheid. Hieronder volgt een interpretatie van de variabelen:
-
Rechtsstaat (b1 = 0,69): De b1-waarde wijst aan als rechtsstaat met 1% stijgt, dan stijgt
rentabiliteit eigen vermogen met 0,69%. Dit geldt alleen als nationale veiligheid en rechten
constant blijven.
-
Nationale veiligheid (b2 = 0,39): De b2-waarde wijst aan als nationale veiligheid met 1% stijgt,
dan stijgt rentabiliteit eigen vermogen met 0,39%. Dit geldt alleen als rechtsstaat en rechten
constant blijven.
-
Rechten (b3 = 0,70): De b3-waarde wijst aan als rechten met 1% stijgt, dan stijgt rentabiliteit
eigen vermogen met 0,70%. Dit geldt alleen als rechtsstaat en nationale veiligheid constant
blijven.
36
Tabel 21: Regressiemodel rendement op tewerkgesteld kapitaal op basis van de Ibrahim Index *
p < 0,05, ** p < 0,01, *** p < 0,001
Rendement op tewerkgesteld kapitaal = b0 + b1X1 + b2X2 F = 22,08** DW = 2,42
R² = 0,85
Aangepaste R² = 0,81
b
SE b
t(8)
VIF
Constante
–16,73 (b0)
5,62
–2,98*
X1: Persoonlijke veiligheid
0,32 (b1)
0,05
6,05***
1,03
X2: Rechten
0,51 (b2)
0,13
3,77**
1,03
Rendement op tewerkgesteld kapitaal = –16,73 + (0,32 x persoonlijke veiligheid) + (0,51 x rechten).
De R² van het model is 0,85, dit betekent dat 85% van de variantie in de uitkomst uitgelegd kan
worden door persoonlijke veiligheid en rechten. De aangepaste R² is 0,81. Dit is een verschil van 4%,
dit houdt in dat een model dat gebaseerd is op de populatie, in plaats van op een steekproef, ongeveer
4% minder variantie in de uitkomst verklaart. De waarde van F voor dit model is 22,08, deze is erg
significant (p < 0,01). Dit betekent in het kort dat het regressiemodel de uitkomst behoorlijk
significant voorspelt. De waarde van de Durbin Watson test is 2,42 (1 < 2,42 < 3), dit betekent dat de
errors in de regressie onafhankelijk zijn. De gemiddelde VIF is 1,03 (1,03 + 1,03 / 2), dit wijkt bijna
niet af van 1 waardoor collineariteit geen probleem is in dit model. Aan de absolute t-waardes is te
zien dat persoonlijke veiligheid belangrijker is dan rechten. Hieronder volgt een interpretatie van de
variabelen:
-
Persoonlijke veiligheid (b1 = 0,32): De b1-waarde wijst aan als persoonlijke veiligheid met 1%
stijgt, dan stijgt rendement op tewerkgesteld kapitaal met 0,32%. Dit geldt alleen rechten constant
blijft.
-
Rechten (b2 = 0,51): De b2-waarde wijst aan als rechten met 1% stijgt, dan stijgt rendement op
tewerkgesteld kapitaal met 0,51%. Dit geldt alleen als persoonlijke veiligheid constant blijft.
37
Tabel 22: Regressiemodel rentabiliteit totaal vermogen op basis van de Ibrahim Index ** p <
0,01, *** p < 0,001
Rentabiliteit totaal vermogen = b0 + b1X1 + b2X2 +b3X3 F = 22,55** DW = 2,63
R² = 0,91
Aangepaste R² = 0,87
b
SE b
t(7)
VIF
Constante
–64,20 (b0)
9,52
–6,75***
X1: Rechtsstaat
0,40 (b1)
0,07
5,81**
1,08
X2: Nationale veiligheid
0,38 (b2)
0,09
4,35**
1,07
X3: Rechten
0,44 (b3)
0,09
5,02**
1,05
Rentabiliteit totaal vermogen = –64,20 + (0,40 x rechtsstaat) + (0,38 x nationale veiligheid) + (0,44 x
rechten).
De R² van het model is 0,91, dit betekent dat 91% van de variantie in de uitkomst uitgelegd kan
worden door de drie voorspellende variabelen. De aangepaste R² is 0,87. Dit is een verschil van 4%,
dit houdt in dat een model dat gebaseerd is op de populatie, in plaats van op een steekproef, ongeveer
4% minder variantie in de uitkomst verklaart. De waarde van F voor dit model is 22,55, deze is erg
significant (p < 0,01). Dit betekent in het kort dat het regressiemodel de uitkomst behoorlijk
significant voorspelt. De waarde van de Durbin Watson test is 2,63 (1 < 2,63 < 3), dit betekent dat de
errors in de regressie onafhankelijk zijn. De gemiddelde VIF is 1,07 (1,08 + 1,07 + 1,05 / 3), dit wijkt
bijna niet af van 1 waardoor collineariteit geen probleem is in dit model. Aan de absolute t-waardes is
te zien dat rechtsstaat belangrijker is dan rechten die op zijn beurt weer belangrijker is dan nationale
veiligheid. Hieronder volgt een interpretatie van de variabelen:
-
Rechtsstaat (b1 = 0,40): De b1-waarde wijst aan als rechtsstaat met 1% stijgt, dan stijgt
rentabiliteit totaal vermogen met 0,40%. Dit geldt alleen als nationale veiligheid en rechten
constant blijven.
-
Nationale veiligheid (b2 = 0,38): De b2-waarde wijst aan als nationale veiligheid met 1% stijgt,
dan stijgt rentabiliteit totaal vermogen met 0,38%. Dit geldt alleen als rechtsstaat en rechten
constant blijven.
-
Rechten (b3 = 0,44): De b3-waarde wijst aan als rechten met 1% stijgt, dan stijgt rentabiliteit
totaal vermogen met 0,44%. Dit geldt alleen als rechtsstaat en nationale veiligheid constant
blijven.
38
Tabel 23: Regressiemodel brutowinstmarge op basis van de Ibrahim Index * p < 0,05, ** p <
0,01, *** p < 0,001
Brutowinstmarge = b0 + b1X1 + b2X2
F = 25,53*** DW = 2,26
R² = 0,87 Aangepaste R² = 0,83 b
SE b t(8)
VIF
Constante
–21,91 (b0) 7,36
–2,98*
X1: Verantwoordelijkheid
0,71 (b1)
0,12
5,73***
1,01
X2: Rechten
0,53 (b2)
0,11
4,88**
1,01
Brutowinstmarge = –21,91 + (0,71 x verantwoordelijkheid) + (0,53 x rechten).
De R² van het model is 0,87, dit betekent dat 87% van de variantie in de uitkomst uitgelegd kan
worden door verantwoordelijkheid en rechten. De aangepaste R² is 0,83. Dit is een verschil van 4%,
dit houdt in dat een model dat gebaseerd is op de populatie, in plaats van op een steekproef, ongeveer
4% minder variantie in de uitkomst verklaart. De waarde van F voor dit model is 25,53, deze is erg
significant (p < 0,001). Dit betekent in het kort dat het regressiemodel de uitkomst behoorlijk
significant voorspelt. De waarde van de Durbin Watson test is 2,26 (1 < 2,26 < 3), dit betekent dat de
errors in de regressie onafhankelijk zijn. De gemiddelde VIF is 1,01 (1,01 + 1,01 / 2), dit wijkt bijna
niet af van 1 waardoor collineariteit geen probleem is in dit model. Aan de absolute t-waardes is te
zien dat verantwoordelijkheid belangrijker is dan rechten. Hieronder volgt een interpretatie van de
variabelen:
-
Verantwoordelijkheid (b1 = 0,71): De b1-waarde wijst aan als verantwoordelijkheid met 1% stijgt,
dan stijgt brutowinstmarge met 0,71%. Dit geldt alleen als rechten constant blijft.
-
Rechten (b2 = 0,53): De b2-waarde wijst aan als rechten met 1% stijgt, dan stijgt brutowinstmarge
met 0,53%. Dit geldt alleen als verantwoordelijkheid constant blijft.
Samenvatting
De politieke variabele rechten speelt een rol bij alle financiële prestatiemaatstaven. De politieke
variabelen rechtsstaat en nationale veiligheid spelen een rol bij rentabiliteit eigen vermogen en
rentabiliteit totaal vermogen. De politieke variabele persoonlijke veiligheid speelt een rol bij
rendement op tewerkgesteld kapitaal en de politiek variabele verantwoordelijkheid speelt nog een rol
bij de brutowinstmarge. Een stijging van een van de politieke variabelen zorgt voor een stijging van de
financiële prestatiemaatstaven (als de andere variabelen in het model constant blijven). Op basis van
de aangepaste R² verklaren de politieke variabelen 81% van de variantie in rentabiliteit eigen
vermogen, 81% van de variantie in rendement op tewerkgesteld kapitaal, 87% van de variantie in
rentabiliteit totaal vermogen en 83% van de variantie in de brutowinstmarge. De politieke variabelen
van de Ibrahim Index verklaren een groot deel van de variantie in alle financiële prestatiemaatstaven
in tegenstelling tot de politieke variabelen van de Wereld Bestuursindicatoren en de Staatsfragiliteit
Index.
39
HOOFDSTUK 5 Conclusie
5.1 Beantwoording van de onderzoeksvraag
Uit literatuuronderzoek is gebleken dat politiek risico vooral heersend is in opkomende markten en een
belangrijkere determinant is van aandelenrendementen in opkomende markten dan in ontwikkelde
markten. Het doel van deze scriptie was om te onderzoeken wat voor effect politiek risico heeft op de
financiële prestatie van bedrijven op de Egyptian Exchange en welke politieke indicatoren precies een
rol spelen hierbij. Inmiddels kan er dus een antwoord worden gegeven op onze onderzoeksvraag. Die
luidde: “Wat is het verwachte effect van een verhoogd politiek risico op de prestatie van bedrijven op
de financiële markt in Egypte?”
Ten eerste kan er aan de hand van de significante correlaties worden geconcludeerd dat een daling van
de politieke indicatoren (wat resulteert in een hoger politiek risico) samenhangt met een slechtere
prestatie van bedrijven op de Egyptian Exchange. Zodra de politieke indicatoren uit het onderzoek
slechter of fragieler worden, dalen de financiële prestatiemaatstaven. Dit geldt bijna voor alle
variabelen in het onderzoek. De uitzonderingen zijn controle van corruptie en inspraak en
verantwoordelijkheid van de Wereld Bestuursindicatoren en de uitzondering van de Staatsfragiliteit
Index is veiligheidseffectiviteit.
De resultaten van de regressievergelijkingen bevestigen de bevindingen van de correlaties. Namelijk
dat de politieke indicatoren een significante bijdrage leveren en dat een achteruitgang van een van de
politieke indicatoren (met als gevolg een hoger politiek risico) leidt tot een daling van de financiële
prestatiemaatstaven uit het onderzoek. Alleen controle van corruptie had een signifcant tegengesteld
effect.
Een verklaring voor het tegengestelde effect van controle van corruptie kan liggen in het feit dat veel
bedrijven in Egypte banden hadden met het corrupte regime van Mubarak en gefinancierd werden
door het regime. Een betere controle van corruptie zou nadelig zijn geweest voor deze bedrijven.
Aan de hand van het onderzoek kan verder gezegd worden dat politiek risico ook een grote rol speelt
voor de financiële prestatie en markt in Egypte en Egypte als opkomende markt geen uitzondering
vormt. Ook de factoren die leiden tot politiek risico in Egypte zijn duidelijk geworden door het
onderzoek.
40
5.2 Beperkingen en aanbevelingen
Een van de beperkingen is dat van de 236 bedrijven die momenteel actief zijn op de Egyptian
Exchange volgens Orbis, er maar 50 bedrijven zijn met de beschikbare financiële data van het
onderzoek voor de periode van 2002 t/m 2012. Vooral het rendement op tewerkgesteld kapitaal en de
brutowinstmarge van bedrijven waren in mindere mate beschikbaar. Veel onderzoeken richten zich
logischerwijs al op de aandelenprijzen (beter beschikbaar) voor het onderzoeken van de relatie met
politiek risico Een aanbeveling voor vervolgonderzoek zou echter zijn om andere relevante maatstaven
te kiezen die een grotere steekproef zouden opleveren.
Verder zijn de financiële data en de politieke risico data voor dit onderzoek op jaarlijkse basis.
Maandelijkse data of data per kwartaal zullen in dit geval betere resultaten kunnen opleveren. Vooral
in het geval van de politieke risico data is het moeilijker om deze data per maand of per kwartaal
beschikbaar te hebben. Een aanbeveling zou daarom zijn om bij vervolgonderzoek met maandelijkse
data te gaan werken als een bepaalde poltieke index deze beschikbaar heeft. Het is tevens in 2013 en
2014 nog redelijk onrustig geweest in Egypte op politiek gebied. Dit zou eventueel kunnen bijdragen
aan betere resultaten. Ook het tegengestelde effect van controle van corruptie kan verdwijnen in de
toekomst, aangezien sommige bedrijven hun banden met het corrupte regime hebben moeten afbreken.
Een andere beperking is dat de bedrijven in het onderzoek allemaal worden blootgesteld aan dezelfde
politieke indicatoren en invloed, terwijl sommige bedrijven in mindere mate blootgesteld zijn aan de
politieke indicatoren door bijvoorbeeld meer internationale activiteiten (Beaulieu et al., 2005).
41
REFERENTIES
Akrani, G. (2012). Types of Risk: Systematic and Unsystematic Risk in Finance. Retrieved July 30,
2014, from http://kalyan-city.blogspot.com/2012/01/types-of-risk-systematic-and.html
Babbie, E. (2012). The Practice of Social Research (13th ed.). Belmont, CA: Wadsworth Cengage
Learning.
Bailey, W., & Chung, Y.P. (1995). Exchange Rate Fluctuations, Political Risk and Stock Returns:
Some Evidence from an Emerging Market. Journal of Financial and Quantitative Analysis, 30(4),
541-561.
Banken in Egypte weer open. (2011, 20 februari). NOS. Op 15 augustus 2014 ontleend aan
http://nos.nl/artikel/220269-banken-in-egypte-weer-open.html
Beaulieu, M.C., Cosset, J.C., & Essaddam, N. (2005). The Impact of Political Risk on the Volatility
of Stock Returns: The Case of Canada. Journal of International Business Studies, 36(6), 701-718.
Beurs Cairo weer open. (2011, 24 maart). Trouw. Op 15 augustus 2014 ontleend aan
http://www.trouw.nl/tr/nl/5009/Archief/archief/article/detail/1864341/2011/03/24/Beurs-Cairoweer-open.dhtml
Bilson, C.M., Brailsford, T.J., & Hooper, V.C. (2002). The Explanatory Power of Political Risk in
Emerging Markets. International Review of Financial Analysis, 11(1), 1-27.
Busse, M., & Hefeker, C. (2007). Political Risk, Institutions and Foreign Direct Investment. European
Journal of Political Economy, 23(2), 397-415.
Center for Systematic Peace. (2013). State Fragility Index [Data file and code book]. Retrieved
June 13, 2014, from http://www.systemicpeace.org/inscrdata.html
Diamonte, R.L., Liew, J.M., & Stevens, R.L. (1996). Political Risk in Emerging and Developed
Markets. Financial Analysts Journal, 52(3), 71-76.
Egyptian Exchange. (n.d.). In Wikipedia. Retrieved August 18, 2014, from
http://en.wikipedia.org/wiki/Egyptian_Exchange
Egyptische beurs weer open. (2011, 23 maart). Nieuws. Op 15 augustus 2014 ontleend aan
http://www.nieuws.nl/economie/20110323/Egyptische-beurs-weer-open
Emerging markets. (n.d.). In Wikipedia. Retrieved August 18, 2014, from
http://en.wikipedia.org/wiki/Emerging_markets
Field, A. (2009). Discovering Statistics Using SPSS (3rd ed.). Los Angeles, CA: SAGE.
Fitzpatrick, M. (1983). The Definition and Assessment of Political Risk in International Business: A
Review of the Literature. Academy of Management Review, 8(2), 249-254.
Girard, E., & Sinha, A.K. (2008). Risk and Return in the Next Frontier. Journal of Emerging Market
Finance, 7(1), 43-80.
Klaassen, J., Hoogendoorn, M.N., & Vergoossen, R.G.A. (2008). Externe verslaggeving (7de druk).
Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff.
42
Kobrin, S.J. (1982). Managing Political Risk Assessment: Strategic Response to Environmental
Change. Berkeley: University of California Press.
Lensink, R., Hermes, N., & Murinde, V. (2000). Capital Flight and Political Risk. Journal of
International Money and Finance, 19(1), 73-92.
Loth, R. (n.d.). Profitability Indicator Ratios. In Investopedia. Retrieved July 28, 2014, from
http://www.investopedia.com/university/ratios/profitability-indicator/
Mo Ibrahim Foundation. (2013). Ibrahim Index of African Governance [Data file and code book].
Retrieved June 13, 2014, from http://www.moibrahimfoundation.org/interact/
NOS. (z.j.). Nieuwsarchief. Zoektermen: Egypte en Arabische Lente. Op 20 augustus 2014 ontleend
aan http://nos.nl/
Orbis. (2014). Profitability Ratios [Data file]. Retrieved June 12, 2014, from
https://orbis.bvdinfo.com/version-2014812/Home.serv?product=orbisneo
Perotti, E.C., & Oijen, P. van (2001). Privatization, Political Risk and Stock Market Development in
Emerging Economies. Journal of International Money and Finance, 20(1), 43-69.
Sioncke, Y. (2009). Financieel beleid. Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten.
Truitt, J.F. (1974). Expropriation of Private Foreign Investment. Bloomington: Graduate School of
Business, Division of Research, Indiana University.
World Bank. (2013). Worldwide Governance Indicators [Data file and code book]. Retrieved June 13,
2014, from http://data.worldbank.org/data-catalog/worldwide-governance-indicators
43
APPENDIX A Politieke gebeurtenissen in Egypte van 2002 t/m 2012
De volgende tabel is gemaakt op basis van het nieuwsarchief van de NOS. In de tabel staan alle
relevante politieke gebeurtenissen in Egypte voor de periode van 2002 t/m 2012. Voor 2002 werden er
geen nieuwsberichten met een politieke strekking gevonden. Het is goed mogelijk dat er in 2002 wel
relevante politieke gebeurtenissen in Egypte waren.
Tabel 24: Politieke gebeurtenissen in Egypte van 2002 t/m 2012 (NOS, z.j.)
20-3-2003
Protest tegen Mubarak en de regering op Tahrirplein.
21-3-2003
Confrontaties protestanten en veiligheidsdienst.
7-10-2004
Reeks bomaanslagen in de Sinaï, bij Egyptische grens met Israel, kost 34 mensen het
leven.
7-4-2005
Vier doden bij bomaanslag in Cairo.
30-4-2005
Bij een zelfmoordaanslag bij het Egyptisch museum raken vier buitenlandse toeristen
gewond.
25-5-2005
Oppositie wil boycot referendum over grondwetswijziging (waarin staat dat voor het
eerst meerdere kandidaten bij de presidentsverkiezingen zijn toegelaten).
23/24-7-
88 doden bij bomaanslagen in de Egyptische badplaats Sharm el-Sheikh. Bijna
2005
honderd mensen gearresteerd door Egyptische veiligheidsdiensten n.a.v.
bomaanslagen.
7-9-2005
Eerste presidentsverkiezingen met meerdere kandidaten, onrust door demonstratie van
tegenstanders van bewind. Demonstratie tegen corruptie en onderdrukking.
8-9-2005
Mubarak winnaar bij verkiezingen met meerdere kandidaten. Oppositiepartijen,
mensenrechtenorganisaties en burgers: er is gefraudeerd op grote schaal.
20-11-2005
Rellen tussen aanhangers regerende NDP en Moslimbroederschap tijdens tweede ronde
verkiezingen. 200 leden Moslimbroederschap opgepakt voordat stembureaus open
gaan.
30-12-2005
Twintig Sudanese immigranten omgekomen bij gevechten met oproerpolitie in Cairo.
4-2-2006
Familieleden van slachtoffers veerbootramp in botsing met oproerpolitie in Safaga.
Politie gebruikt traangasgranaten tegen familieleden die proberen een ziekenhuis
binnen te komen.
24/25-4-
Dertig doden en meer dan 150 gewonden bij drie bomaanslagen in vakantieplaats
2006
Dahab. Tien verdachten opgepakt n.a.v. de bomaanslagen in Dahab.
26-4-2006
Twee zelfmoordterroristen plegen een aanslag op leden van internationale
vredesmissie in Sinaï-gebied. Geen gewonden gevallen. Ook bomaanslag op
politiebureau in Sinaï-gebied.
4-8-2006
5000 mensen betogen tegen Israël en de Verenigde Staten.
44
29-10-2006
Egypte stuurt 5000 extra militairen naar de grens met de Gazastrook. Regering in Cairo
is bang dat Israël in het grensgebied bombardementen zal uitvoeren.
22-2-2007
Weblogger veroordeeld tot vier jaar celstraf. Volgens de rechtbank heeft hij de islam
en Mubarak beledigd.
23/24-1-
Duizenden Palestijnen vluchten via gaten in de afscheidingsmuur naar Egypte voor
2008
voedsel en brandstof.
25-1-2008
Palestijnen maken nieuwe gaten in grens met Egypte over een lengte van kilometers.
Poging wordt gedaan om gaten te dichten. Oproerpolitie raakt slaags met Palestijnen.
26-1-2008
Egypte belooft dat grensovergang Rafah open blijft. Bij verschillende incidenten
tussen grenswachten en Palestijnen zijn veertig Egyptenaren gewond geraakt.
Israëlische troepen bij de grens met Egypte in verhoogde staat van paraatheid.
27-1-2008
Israël eist dat Egypte de grens met de Gazastrook onmiddellijk weer sluit. De
Israëlische eis is reactie op een besluit van Egypte om grensovergang open te houden.
3-2-2008
Militairen dichten laatste gaten in grensversperringen. Alleen mensen die naar huis
willen, mogen de grens nog over.
4-2-2008
Vuurgevecht (traangas en waarschuwingsschoten) tussen Egyptische militairen en
Palestijnse militanten bij grensovergang Rafah. Een Palestijn dood, zes gewonden.
17-2-2008
50 leden van verboden Moslimbroederschap opgepakt. Volgens leden proberen
Egyptische autoriteiten te voorkomen dat ze meedoen aan gemeenteraadsverkiezingen.
21-3-2008
Smokkelaarstunnel Egypte-Gaza ingestort. Vier Palestijnen in kritieke toestand, vijfde
smokkelaar vermist. Woordvoerder Hamas: Egyptische veiligheidsagenten hebben
bedwelmend gas in de tunnel gespoten. Egypte ontkent dat.
8-4-2008
Gemeenteraadsverkiezingen. Onrust door lage lonen en verhoogde voedselprijzen.
Egyptische politie rukt massaal uit om stakingen en demonstraties in de kiem te
smoren. In Mahalla El-Kobra 150 arrestaties en 80 gewonden bij rellen.
2-7-2008
Duizenden Palestijnen bestormen grensovergang Rafah. Zes bewakers gewond door
rondvliegende stenen.
28-12-2008
Egyptische grenswacht doodgeschoten door Palestijn. Grenswachten proberen
oversteek Palestijnen tegen te houden.
12-1-2009
Verschillende demonstraties tegen het optreden van Israël in de Gazastrook. De
Egyptische politie pakt 21 leden van de verboden Moslimbroederschap op.
22/23-2-
Eén toerist omgekomen en 20 mensen gewond geraakt bij aanslag in Cairo. Tweede
2009
explosief door politie onschadelijk gemaakt. Elf verdachten opgepakt na aanslag.
3-5-2009
Rellen in Cairo uit protest tegen maatregel om alle varkens in het land af te maken.
Twaalf mensen gewond bij botsingen tussen honderden varkenshouders en politie.
6-1-2010
Egyptische veiligheidsdiensten slaags met Palestijnen bij grens met Gazastrook.
45
Een dode en 24 gewonden. Gevechten breken uit na een demonstratie.
7-1-2010
Aanslag op christenen. Zes kopten dood en negen gewonden. Ze werden beschoten
door moslims vanuit een rijdende auto. Drie daders hebben zichzelf aangegeven bij de
politie.
8-1-2010
Honderden orthodoxe christenen van de koptische kerk slaags met de politie in Nag
Hamadi. Politie zet traangas in tegen betogers.
8-2-2010
Twaalf leden en de nummer twee van de Moslimbroederschap opgepakt door politie.
Arrestaties worden gezien als poging om de voorbereiding van de Moslimbroederschap
op de parlementsverkiezingen te desoriënteren.
21-9-2010
300 demonstranten steken afbeeldingen van Mubarak in brand. Politie maakt een eind
aan dit protest. Enkele mensen raken hierbij gewond. Politie arresteert sommige
betogers en neemt opnames BBC en Al Jazeera in beslag.
21-11-2010
Meer dan honderd aanhangers van Moslimbroederschap in meerdere steden opgepakt
door politie. Moslimbroederschap: 700 aanhangers vastgezet. Partij zou bij de
verkiezingen een groot gevaar vormen voor de NDP.
1-12-2010
Moslimbroederschap en een liberale partij boycotten tweede ronde verkiezingen.
Moslimbroederschap: er is gefraudeerd door de partij van Mubarak bij de eerste ronde.
7-12-2010
NDP: 420 van 508 zetels tijdens parlementsverkiezingen. 70 zetels onafhankelijke
kandidaten en 14 zetels andere politieke partijen. Vrije hand voor NDP.
1-1-2011
Aanslag bij kerk Egypte: 21 doden en meer dan 20 gewonden. Na de explosie
gevechten tussen christenen, moslims en de politie.
3-1-2011
Diverse arrestaties na aanslag. Zeven verdachten vast. Koptische christenen gaan weer
de straat op en vechten met politie.
11-1-2011
Politieman buiten dienst schiet een 71-jarige christen dood en verwond vier andere
vrouwen in het zuiden van Egypte.
16-1-2011
Moslim ter dood veroordeeld voor het vermoorden van 6 koptische christenen en een
politieman in 2010.
17-1-2011
Man probeert zichzelf te verbranden voor het parlementsgebouw in Cairo.
25-1-2011
Vier doden bij massale demonstraties in Egypte. Duizenden mensen slaags met
oproerpolitie. Ze willen einde armoede, corruptie, werkloosheid en vertrek Mubarak.
26-1-2011
Egypte stelt demonstratieverbod in. Iedereen die aan een betoging meedoet of zich
provocerend uitlaat, wordt vervolgd. Twitter inmiddels geblokkeerd in Egypte.
27-1-2011
Betogers in Suez steken politiepost in brand uit woede over het geweld van de politie.
Tot nu toe zo’n 700 betogers gearresteerd bij demonstraties.
28-1-2011
Harde confrontaties tussen politie en tienduizenden demonstranten. Kantoren van NDP
in brand gestoken. Bij betogingen 17 doden en 800 gewonden.
46
Internetverkeer wordt ontregeld en mobiele telefoonverkeer wordt bemoeilijkt.
29-1-2011
Egyptische regering neemt ontslag. Oud-militair Shafik nieuwe premier. Suleiman
nieuwe vicepresident (vertrouwelingen van Mubarak). Confrontaties tussen politie en
betogers. Betogers bestormen ministerie van Binnenlandse Zaken. Drie betogers
neergeschoten.
30-1-2011
Duizenden gevangenen ontsnappen uit vier gevangenissen. Bendes jongeren plunderen
winkels en supermarkten. Ook appartementen en villa’s leeggeroofd. Duizenden
reizigers gestrand op vliegveld Cairo door vluchtannuleringen. Regime doet al-Jazeera
in de ban.
31-1-2011
Mubarak biedt oppositie dialoog aan. Treinverkeer ligt in grote delen van Egypte plat.
Duizenden betogers op Tahrirplein.
1-2-2011
Vreedzame betoging van honderdduizenden. Mubarak kondigt aan om in september af
te treden. Betogers nemen geen genoegen hiermee.
2-2-2011
Onrustig in centrum Cairo. Gevechten tussen aanhangers en tegenstanders van
Mubarak. Een dode gevallen en 600 gewonden. Leger hield zich grotendeels afzijdig.
3-2-2011
Vijf doden en dertien gewonden bij gevechten op Tahrirplein in Cairo. Verscheidene
buitenlandse journalisten werden mishandeld door aanhangers van Mubarak.
6-2-2011
Toezeggingen aan de oppositie van de regering: persvrijheid en vrijlating van betogers.
Voorstellen voor presidentschap: meerdere kandidaten en maximumtermijn president.
7-2-2011
Salarisverhoging van 15% voor ambtenaren. Ook pensioenen omhoog. Zo’n zes
miljoen mensen profiteren hiervan. Gezien als poging van kabinet om protest te
breken.
8-2-2011
Massaprotest tegen Mubarak weer opgelaaid in Cairo.
Human Rights Watch: sinds eind januari 297 doden bij demonstraties.
9-2-2011
Tweede tentenkamp door demonstranten opgezet voor het parlementsgebouw in Cairo.
Steeds meer werknemers van bedrijven leggen werk neer als steunbetuiging.
10-2-2011
Sinds begin van de protesten honderden, mogelijk duizenden betogers opgepakt door
leger. Een aantal van hen is gemarteld. Werknemers eisen betere arbeidsvoorwaarden.
11-2-2011
Protesten, waarna Mubarak aftreedt en de macht wordt overgedragen aan de Opperste
Raad van de Strijdkrachten.
12-2-2011
Betogers vormen volksbeweging, om te onderhandelen met het leger over het te voeren
beleid. Ze willen ook bepalen of en wanneer er weer wordt gedemonstreerd.
13-2-2011
Parlement ontbonden door het leger. Grondwet buiten werking gesteld. Agenten eisen
bij ministerie van Binnenlandse Zaken loonsverhoging en immuniteit rechtsvervolging.
15-2-2011
Moslimbroederschap: politieke partij oprichten. Hiervoor alleen met onafhankelijke
kandidaten bij verkiezingen. Leger belooft eerlijke verkiezingen en nieuwe grondwet.
47
18-2-2011
Drie oud-ministers opgepakt op verdenking van verduistering en machtsmisbruik.
Leger: stakingen niet meer toegestaan. Schadelijk voor de economie en nationale
veiligheid.
19-2-2011
Gematigde moslimpartij (Centrumpartij) gelegaliseerd. Vijftien jaar lang verboden,
maar kan nu meedoen aan de verkiezingen.
22-2-2011
Vijf Mubarak-ministers herbenoemd bij interim-regering, die de verkiezingen zal
voorbereiden. Egyptenaren eisen hierdoor dat de interim-regering opstapt.
26-2-2011
Militairen treden hard op tegen demonstranten op Tahrirplein. Enkele honderden
mensen bleven op het plein na het uitgaansverbod.
28-2-2011
Egypte legt Mubarak reisverbod op. Ook zijn de tegoeden van Mubarak bevroren.
3-3-2011
Premier Shafik stapt op. Besluit volgt op druk van de oppositie.
4-3-2011
Nieuwe premier Sharaf. Demonstratie voor democratische hervormingen.
5-3-2011
Gebouw veiligheidsdienst bestormd, betogers eisen afschaffing veiligheidsdienst en
einde noodtoestand. Proces tegen oud minister van Binnenlandse Zaken begonnen. Hij
wordt beschuldigd van fraude.
6-3-2011
Premier Sharaf benoemt drie nieuwe ministers.
9-3-2011
Tien mensen omgekomen bij gevechten tussen moslims en kopten. Ongeveer honderd
mensen raken gewond. Kopten protesteren tegen brandstichting in een kerk in Helwan.
12-3-2011
Partijbeperkingen opgeheven. Een partij mag nu opgericht worden zonder toestemming
van een commissie.
15-3-2011
Veiligheidsdienst ontbonden. De dienst pleegde mensenrechtenschendingen.
Nieuwe dienst ontstaan: Nationale Veiligheidsmacht.
19/20-3-
In een referendum stemt 77% vóór gewijzigde grondwet. Opkomst: 41%.
2011
Ambtstermijn president beperkt tot acht jaar en meerdere partijen bij verkiezingen.
23-3-2011
Nieuwe wet: oproepen tot protesten of stakingen strafbaar indien zulke protesten werk
hinderen in publieke en private instellingen.
28-3-2011
Egypte versoepelt uitgaansverbod, die sinds eind januari van kracht is. Vanaf heden
mag niemand op straat zijn tussen 2 en 5 uur ‘s nachts.
5-4-2011
Religieus geweld tussen moslims en kopten.
9-4-2011
Betogers slaags met oproerpolitie en leger. Ze eisen berechting van Mubarak.
10-4-2011
Mubarak en zijn twee zoons opgeroepen door justitie voor verhoor. Honderden
betogers eisen vervolging van Mubarak en leden van zijn regime.
13-4-2011
Arrestatie Mubarak en zijn twee zoons aangekondigd. Onderzoek naar corruptie en de
rol bij het geweld tegen betogers. Ze blijven twee weken vast zitten.
16-4-2011
Rechter ontbindt partij van Mubarak (NDP). Tegoeden van de partij zijn overgedragen
aan de staat. Dit was een van de belangrijkste eisen van de betogers.
48
19-4-2011
Hoofd onderzoekscommissie: Mubarak medeplichtig aan het doden van 846 betogers.
Mubarak gaf veiligheidsagenten toestemming om te schieten.
30-4-2011
Moslimbroederschap richt de partij Vrijheid en Recht op voor deelname aan de
verkiezingen.
5-5-2011
Oud minister van Binnenlandse Zaken krijgt twaalf jaar cel voor corruptie en
witwassen geld. Ook moet hij een boete betalen van €1,5 mln.
8-5-2011
190 aanhoudingen na gevechten tussen moslims en kopten. Twaalf doden en tientallen
gewonden.
10-5-2011
Oud minister van Toerisme krijgt vijf jaar cel voor corruptie.
12-5-2011
48 koptische kerken weer open. Ook einde aan extra strenge bouwvoorschriften
kerken.
15-5-2011
65 kopten gewond bij religieus geweld. Eis kopten: einde aan godsdienstig geweld.
16-5-2011
Rellen bij ambassade Israël. Palestijnen bestormen ambassade. Twintig gewonden.
19-5-2011
Amnesty International: nog steeds mensenrechtenschendingen in Egypte.
21-5-2011
Christenen beëindigen na twee weken hun protestactie voor gebouw van
staatstelevisie.
24-5-2011
Mubarak en zijn twee zoons vervolgd voor medeplichtigheid aan dood betogers.
28-5-2011
Boetes voor Mubarak (€23,5mln), oud-minister Binnenlandse Zaken (€35mln) en oudpremier Nazif (€5mln) voor platleggen mobiele telefoonverkeer en internet in januari.
25-6-2011
Tientallen gewonden bij rellen tussen aanhangers en tegenstanders van Mubarak.
29-6-2011
Duizend gewonden bij betoging van nabestaanden van slachtoffers.
8-7-2011
Opnieuw demonstraties Tahrirplein. Eisen: ontslag en berechting ‘foute’
politieagenten, snellere berechting oude garde en doorvoering democratische
hervormingen.
13-7-2011
Ontslag 600 politiemensen. 37 hiervan worden vervolgd voor doden betogers.
17/18-7-
Minister van Buitenlandse Zaken en minister van Handel en Industrie stappen op.
2011
Minister van Oudheden ontslagen.
24-7-2011
Betoging tegen het leger. 140 gewonden bij gevechten tussen betogers.
29-7-2011
Duizenden betogers Tahrirplein eisen invoering islamitische staat en islamitisch recht.
1-8-2011
Leger veegt Tahrirplein schoon. Tientallen tentjes van demonstranten verwijderd.
3-8-2011
Mubarak pleit onschuldig. Hij ontkent alle aanklachten op eerste dag proces.
Opstootjes tussen aanhangers en tegenstanders Mubarak.
11-8-2011
Begin opheffing noodtoestand die al 30 jaar geldt. Een van de belangrijkste eisen van
betogers.
5-9-2011
Opstootjes bij proces Mubarak tussen nabestaanden van slachtoffers en aanhangers van
Mubarak. Een paar mensen raken gewond.
49
10-9-2011
Duizenden betogers bestormen Israëlische ambassade in Cairo. Politie hield zich
urenlang afzijdig. Twee doden en meer dan duizend gewonden.
15-9-2011
Tien jaar cel + boete van €40mln voor zowel staalmagnaat Ahmed Ezz als
topambtenaar Amr Assal wegens corruptie. Oud-minister van Economische Zaken 15
jaar cel + boete van €170mln. Maar hij is voortvluchtig.
3-10-2011
Legerleider Tantawi: Mubarak heeft leger en politie nooit opgedragen om te schieten
op betogers.
9-10-2011
Protest van honderden kopten in Cairo loopt uit op rellen met politie. 26 doden en
honderden gewonden. Protest tegen aanval op kerk in Aswan.
10-10-2011
Kopten raken bij kerk in Cairo opnieuw slaags met politie en leger. Man ter dood
veroordeeld voor het doden van 6 kopten begin vorig jaar.
15-10-2011
Verbod religiediscriminatie.
19-11-2011
Een dode en meer dan 600 gewonden bij rellen op Tahrirplein. Betogers eisen dat de
macht wordt overgedragen aan het volk.
20-11-2011
Weer doden (zeker 3, mogelijk 7) bij gevechten op Tahrirplein. Leger wou het plein
schoonvegen. Ook protesten in Alexandrië (1 dode), Suez, Minya en Aswan.
21-11-2011
Derde dag op rij ongeregeldheden Tahrirplein. Interim-regering stapt op n.a.v. geweld.
22-11-2011
Amnesty: op sommige punten is de mensenrechtensituatie verslechterd.
Protesten in Cairo en Alexandrië houden aan na concessie.
23/24-11-
Geweld op Tahrirplein opgelaaid. Ook in Alexandrië en Islamylia weer confrontaties.
2011
25-11-2011
Nieuwe premier Ganzouri. Taak: vormen van nationale regering. Burgers nog steeds
ontevreden. Sinds begin protest 41 doden en ten minste 3200 gewonden.
28/29-11-
Lange rijen stembureaus bij eerste ronde parlementsverkiezingen. Leden
2011
Moslimbroederschap houden wacht bij stemlokalen. Rustig verloop.
4-12-2011
Moslimbroederschap (37%) grootste geworden bij eerste ronde
parlementsverkiezingen.Streng islamitische al-Nour-partij haalt 24%.
17-12-2011
Hevige confrontaties Tahrirplein. Tenten in brand gestoken en betogers weggehaald.
19-12-2011
Opnieuw doden bij gevechten tussen betogers en leger. Afgelopen dagen 14 doden en
honderden gewonden.
20-12-2011
Vrouwenprotest tegen geweld veiligheidstroepen tegen vrouwen. Vijfde dag op rij
rellen.
31-12-2011
Geen invallen meer bij kantoren internationale organisaties. Vermoeden: organisaties
geven geld aan oppositiegroepen voor demonstraties.
5-1-2012
Doodstraf geëist tegen Mubarak, oud-minister van Binnenlandse Zaken en zestal hoge
politiechefs voor alle dode betogers en gewonden. 15 jaar cel geëist zonen Mubarak.
50
21-1-2012
Militaire bewind verleent bijna 2000 mensen, die waren veroordeeld door militaire
rechtbank, amnestie.
22-1-2012
Bij eerste vrije parlementsverkiezingen sinds val Mubarak ruime meerderheid voor
islampartijen in Egypte. Einduitslag: Moslimbroederschap (47%), al-Nour-partij
(25%).
23-1-2012
Lid Moslimbroederschap tot voorzitter parlement gekozen. Onder Mubarak was
Moslimbroederschap nog verboden partij.
25-1-2012
Egypte heft noodtoestand (die al ruim 30 jaar geldt) vrijwel geheel op. Alleen nog van
kracht bij misdragingen van tuig.
1-2-2012
74 doden en 250 gewonden in voetbalstadion in Port Said na rellen tussen spelers en
fans Al-Masry en spelers en fans Al-Ahly.
2-2-2012
Gouverneur en politiechef van Port Said ontslagen. Ook hele top nationale
voetbalfederatie ontslagen. In Cairo protest tegen optreden politie bij de voetbalrellen
in Port Said.
3-2-2012
Suez: twee doden bij confrontaties politie en betogers. Betogers proberen in te breken
bij politiebureau. Cairo: meer dan 600 gewonden na rellen bij ministerie Binnenlandse
Zaken.
5-2-2012
Onderzoek naar non-gouvernementele organisaties. Zouden geen vergunning hebben
en straatprotesten financieren.
28-2-2012
Tweede keer verkiezingsbijeenkomst presidentskandidaat Amre Mussa door een
knokploeg verstoord. Drie mensen zwaar gewond geraakt.
1-3-2012
Zeven Amerikaanse medewerkers van non-gouvernementele organisaties vrijgelaten.
Beschuldigd van aannemen buitenlands geld om onrust te stoken.
12-3-2012
Parlement stemt unaniem voor uitwijzen Israëlische ambassadeur en stopzetten uitvoer
gas naar Israël. Van symbolisch belang, omdat alleen militaire raad hierover gaat.
24-3-2012
Tweede dag op rij aanhangers Al-Masry slaags met politie in Port Said. Gister een
dode en tientallen gewonden. De voetbalclub is 2 jaar geschorst vanwege rellen vorige
maand.
31-3-2012
Moslimbroederschap komt toch met presidentskandidaat (zakenman Khairat al-Shater).
7-4-2012
Nieuwe presidentskandidaat: Suleiman (voormalig rechterhand Mubarak).
12-4-2012
Wetsvoorstel die alle topfunctionarissen uit regime Mubarak verbiedt om komende 10
jaar politiek actief te zijn.
14-4-2012
Tien kandidaten presidentsverkiezingen geschrapt door kiesraad, waaronder Khairat alShater, salafistische sjeik Abu Ismail en Suleiman.
2-5-2012
11 doden en 49 gewonden bij aanval op demonstranten voor ministerie van Defensie.
De betogers waren aanhangers van Abu Ismail, die geschrapt werd als kandidaat.
51
4-5-2012
Onlusten uitgebroken bij protest. Betogers proberen bij ministerie van Defensie te
komen. Een dode gevallen. Protest tegen uitsluiting presidentskandidaten en tegen
geweld leger.
23-5-2012
Stemlokalen open. Twaalf kandidaten. Vier kanshebbers: Moussa (ex-minister
Buitenlandse Zaken), Shafik (oud-premier), Morsi (Moslimbroederschap) en Aboul
Fotouh.
28-5-2012
Morsi (5,76mln stemmen) en Shafik (5,5mln stemmen) door naar tweede ronde
presidentsverkiezingen.
29-5-2012
Campagnehoofdkwartier Shafik aangevallen. Gebouw in brand en materialen
meegenomen.
2-6-2012
Mubarak en oud-minister Binnenlandse Zaken tot levenslang veroordeeld voor
medeplichtigheid dood betogers. Mubarak en zijn zoons vrijgesproken van corruptie.
Nieuwe aanklacht tegen zoons: fraude op beurs. Protest tegen veroordeling Mubarak.
3-6-2012
Openbaar Ministerie in hoger beroep tegen Mubarak. OM wil Mubarak en zijn zonen
alsnog veroordeeld zien voor corruptie.
5-6-2012
Vierde dag op rij protesten tegen kandidaat Shafik. Ze eisen dat Shafik niet deelneemt.
14-6-2012
Constitutioneel Hof: 1/3 parlementsleden onrechtmatig gekozen. Daarom parlement
onrechtmatig. Ook de wet (zie 12 april) is onrechtmatig verklaard.
19-6-2012
Protest op Tahrirplein tegen interim-grondwet die militaire raad heeft ingevoerd.
Demonstranten verdenken leger ervan dat het de macht niet wil overdragen.
24-6-2012
Morsi winnaar presidentsverkiezingen (52%).
25-6-2012
Morsi ingetrokken in presidentieel kantoor en begonnen met vormen regering. Ook
beraad over benoeming vicepresidenten.
26-6-2012
Rechtbank bepaalt dat leger en inlichtingendiensten geen burgers mogen arresteren.
Besluit van interim-regering eerder deze maand dus ongeldig verklaard.
30-6-2012
Morsi beëdigd als president. Eerste gekozen president. Eed afgelegd voor hoogste
constitutionele hof in plaats van voor het parlement.
8-7-2012
Morsi roept parlement op om weer bijeen te komen. Daarmee provoceert hij het leger
(zie 14juni). Strijd tussen Morsi en generaals over wie het voor het zeggen heeft.
9-7-2012
Parlementsvoorzitter roept parlementariërs op morgen bijeen te komen. Constitutioneel
Hof: besluit over parlement is definitief en bindend.
10-7-2012
Parlement kort bijeen. Niet-moslims boycotten de bijeenkomst. Enkele honderden
mensen protesteren op Tahrirplein tegen besluit Constitutioneel Hof.
2-8-2012
Tantawi blijft minister van Defensie. Ook ministers Buitenlandse Zaken en Financiën
blijven op hun post. Nieuw kabinet: drie leden Moslimbroederschap, geen van al-Nour.
6-8-2012
Aanvallers doden 16 grensbewakers en verwonden zeven anderen in Sinaï-woestijn.
52
Zeven verdachten zijn vervolgens gedood. Grensovergang bij Rafah direct gesloten.
9-8-2012
Opnieuw gevechten in Sinaï-woestijn tussen leger en militanten bij politiepost in alArish. Gisteren meer dan dertig doden bij luchtaanval op schuilplaatsen van militanten.
12-8-2012
Aanval op groep militairen van internationale vredesmacht. Geen slachtoffers. Morsi
ontslaat legerleider Tantawi, hoofd legerstaf, nationale veiligheidschef en gouverneur
van noordelijke Sinaï-regio. Nieuwe vicepresident aangesteld (rechter Mekki).
19-8-2012
Drie hoofdredacteuren kranten opgeroepen voor verhoor vanwege kritische artikelen
over Morsi. Ook twee journalisten in staat van beschuldiging gesteld voor beledigen
Morsi.
23-8-2012
Hoofdredacteur krant vastgezet wegens belediging Morsi en verspreiden leugens. Er
lopen nog meer vergelijkbare zaken in het land.
8-10-2012
Morsi verleent gratie aan demonstranten die vast zaten na opstand tegen Mubarak en
de legerleiding. Alleen mensen die zijn veroordeeld voor moord blijven in de cel.
10-10-2012
24 volgelingen Mubarak vrijgesproken. Ze werden ervan verdacht een aanval op
demonstranten te hebben georganiseerd in februari 2011. Rechtbank: geen bewijs.
12-10-2012
Aanhangers en tegenstanders Morsi slaags geraakt op Tahrirplein. Zeker honderd
mensen gewond.
21-10-2012
Tegoeden Shafik bevroren. Er zal worden onderzocht of Shafik op illegale wijze aan
zijn rijkdom is gekomen.
9-11-2012
Betoging van meer dan 10.000 salafisten. Ze eisen om strenge islamitische wetgeving
te verankeren in de grondwet.
22-11-2012
Morsi bepaalt dat al zijn besluiten en wetten niet voor de rechter kunnen worden
voorgelegd. Belangrijkste openbaar aanklager ook ontslagen door Morsi.
23-11-2012
Tegenstanders Morsi vallen kantoren Moslimbroederschap aan in verschillende steden.
Politie zet traangas in tegen betogers op Tahrirplein. Demonstratie tot laat in de avond.
25-11-2012
Rechters roepen op tot landelijke staking uit protest tegen maatregelen van Morsi.
Rechters in Alexandrië hebben werk al neergelegd.
26-11-2012
Concessie Morsi: alleen besluiten “inzake soevereiniteit” niet meer in aanmerking voor
toetsing door rechters.
27-11-2012
Rellen tussen demonstranten en politie voor het begin van grote demonstratie tegen
Morsi. Massaal protest in de avond tegen Morsi verloopt rustig.
28-11-2012
Rechters van Hof van Beroep en Hof van Cassatie schorten hun werkzaamheden op.
30-11-2012
Protest van duizenden mensen tegen macht Moslimbroederschap. Amnesty: nieuwe
grondwet negeert bescherming mensenrechten. Ook rechten vrouw niet gewaarbogd.
1-12-2012
Binnenkort referendum nieuwe grondwet. Vandaag concept grondwet overhandigd aan
Morsi door constituerende raad (bestaat voornamelijk uit moslims).
53
2-12-2012
Constitutioneel Hof schort zijn werkzaamheden voor onbepaalde tijd op. Buiten
gerechtsgebouw demonstratie van duizenden aanhangers van Morsi tegen de rechters.
3-12-2012
Rechters weigeren toezicht te houden op referendum over nieuwe grondwet. Grondwet
geeft Morsi teveel macht en is veel te islamitisch van karakter.
4-12-2012
Morsi ontvlucht presidentieel paleis. Duizenden betogers slaags met politie voor het
gebouw. Betogers braken door politiekordon en dreigden het paleis te bestormen.
5-12-2012
Morsi weer terug in paleis. Daarna gevechten tussen aanhangers en tegenstanders bij
het paleis. Zeven doden. Meer dan 400 gewonden. Drie adviseurs opgestapt uit protest.
7-12-2012
Op verschillende plaatsen rellen. Tegenstanders Morsi bestormen hoofdkwartier
Moslimbroederschap en steken het in brand. Tienduizenden mensen bij paleis Morsi.
9-12-2012
Morsi doet afstand van zijn ruimere bevoegdheden. Referendum nieuwe grondwet gaat
wel door. Oppositie niet tevreden: referendum nieuwe grondwet draagt bij aan
politieke crisis.
10-12-2012
Morsi geeft leger opdracht om de orde te handhaven en overheidsgebouwen te
beschermen. Leger krijgt tijdelijk meer bevoegdheden: militairen kunnen bijv. burgers
arresteren.
11-12-2012
Betogers met hagel beschoten door groep mannen. Negen gewonden. Duizenden
aanhangers en tegenstanders Morsi op de been in Cairo. Rechters beginnen boycot.
14-12-2012
Protest tegen conceptgrondwet op Tahrirplein en bij presidentieel paleis in Cairo.
Rellen in Alexandrië. Voor- en tegenstanders bekogelen elkaar met stenen.
15-12-2012
Onregelmatigheden gemeld: kiezers die buiten hoofdstad geregistreerd staan en
daarom niet mogen stemmen in Cairo. Stembiljetten zoek geraakt bij paar kieslokalen.
22-12-2012
250.000 beveiligers op de been om tweede dag referendum in goede banen te leiden.
Vicepresident stapt op. Nieuwe grondwet: geen post voor vicepresident meer.
23-12-2012
Oppositiebeweging Nationaal Reddingsfront: er is gefraudeerd bij referendum en
stemmers zijn geïntimideerd. Sommige stemlokalen te kort open.
25-12-2012
63,8% stemt vóór nieuwe grondwet. Opkomst: 32,9%. Binnen drie maanden
parlementsverkiezingen. Grondwet pas aangenomen als parlement hem ook goedkeurt.
54
Download