H4 Les 10 Grieken en Romeinen Verschijnsel De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en de ontwikkeling van het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat. Oorlog Slavernij Kolonisatie Stadstaat Ontwikkeling Gebeurtenis Opkomst wetenschappelijk denken De dood van Socrates Gedachtegang Democratie Alle burgers hebben gelijke rechten Ontstaan van poleis in de Griekse wereld Persoon Thales van Milete Pythagoras Hippokrates Plato’s ideeënleer Socrates Opkomst gebruik geld Plato Aristoteles De klassieke vormentaal van de Griekse cultuur. Polytheïsme Hellenisme Opkomst van Griekse architectuur / Klassieke kunst Inwijding Parthenon Beeldhouwkunst: realisme / Classicisme Herodotus Homerus Opkomst Gouden Eeuw Athene Athene had zwaar geleden onder de twee oorlogen tegen de Perzen. Na de overwinning op de Perzen gingen ze meteen hun verwoeste huizen, stadsmuren en agora op. In 447 v. Chr. startte Perikles een uitgebreid bouwproject op de Akropolis, de Atheense burcht. Onder meer werd er een grote tempel gebouwd voor de godin Athena, het Parthenon. 1. De Atheners konden hun welvaart en macht laten zien. 2. Het leverde werkgelegenheid op. 3. Athene werd het culturele centrum van Griekenland. De bouwkunst en de beeldende kunst van de vijfde en vierde eeuw voor Christus waren een voorbeeld voor latere architecten en kunstenaars, waaronder Romeinse, tot op de dag van vandaag. Daarom noemen we de kunst uit deze periode klassiek: van blijvende waarde. De periode heet dan de Klassieke Oudheid. Toen de Peloponnesische Oorlog onvermijdelijk werd, raakte het Atheense volk ontevreden over Perikles’ strategie. Op grond van een onduidelijke aanklacht wegens verduistering van staatsgeld zette men hem af als strateeg, maar vrijwel onmiddellijk betreurde het volk deze beslissing en herkoos hem voor het jaar 429. Perikles stierf echter aan de pest. De goden waren onsterfelijk en beslisten over het leven van de mensen. Ze gingen als mensen met elkaar om; soms vochten ze zelfs tegen elkaar in de oorlogen van mensen. De Grieken vertelden elkaar eeuwenlang verhalen over hun goden, halfgoden en helden. Deze godenverhalen noemen we mythen. Athene was ook het centrum van wetenschap en filosofie. Voor verschijnselen die men niet kon verklaren zocht men tot die tijd een oorzaak in de godenwereld. Maar in de zesde eeuw ging men zoeken naar natuurlijke oorzaken. Men probeerde de wereld te verklaren op rationele wijze. Men wilde een probleem oplossen via experimenten, waarneming en gebruik van het verstand. Thales van Milete: Aan de basis van alle dingen op aarde ligt een oerstof = water. Eerste poging om de natuur rationeel te verklaren. Demokritos komt later met het idee dat de oerstof niet met het oog waar te nemen is en niet verder te dele = atoom (‘ondeelbaar’). Pythagoras: De gehele wereld is uit te drukken in verhoudingen tussen getallen. Hij is bekend vanwege o.a. de stelling van Pythagoras. Was een triomf voor het gebruiken van het menselijk denken. Het verhaal gaat dat Pythagoras zelfs één van zijn studenten heeft verdronken omdat die student aan de buitenwereld wilde vertellen dat niet al Pythagoras’ ideeën klopten. Hippokrates: Grondlegger van de Westerse geneeskunde. Niet de goden, maar natuurlijke oorzaken waren de verantwoordelijk voor een ziekte. Gezondheid hing samen met de juiste verhouding van de vier lichaamsvochten: bloed, slijm, gele gal en zwarte gal. Als dat niet in balans was, kon je bijvoorbeeld een aderlating laten doen. Zwartgallig: veel zwarte gal, somber. Tot in de 19e e eeuw geaccepteerde theorie! De Grieken bestudeerden ook het verleden. Herodotus wordt wel de vader van de geschiedschrijving genoemd. Hij schreef de ‘Historiën’ over de oorlogen tussen de Grieken en de Perzen. Hij probeerde ze vanuit beide standpunten te beschrijven. Herodotus was in Egypte geweest en had geconstateerd dat de mensen daar heel anders met elkaar leefden. als elk volk andere gewoontes en ideeën had, waren er dan wel begrippen (zoals rechtvaardigheid) die voor iedereen hetzelfde inhielden? Filosofen: streven naar wijsheid en kennis. Filmpje Humanistisch Verbond over het denken van Socrates. 1. Socrates: Zocht naar wijsheid door constant vragen te stellen, en antwoorden te zoeken. Wat is rechtvaardig handelen, dapperheid, wijsheid? Was kritisch naar de democratie, later veroordeeld tot drinken gifbeker. 2. Plato: Leerling van Socrates. Er is een verschil tussen de zichtbare wereld en de wereld van de ideeën (zaken die alleen met het verstand te begrijpen zijn). Deze zijn te achterhalen door de goede vragen te stellen. Was ook de stichter van de Atheense Academie, het eerste instituut voor hoger onderwijs in het westen. De staat zou het best geregeerd kunnen worden door filosofen omdat zij begrepen wat rechtvaardigheid is. 3. Aristoteles: Lid van Plato’s Academie. Schreef een boek over ethiek. De mens is een sociaal wezen en kan alleen in de polis zijn volmaaktheid vinden. De beste staatsvorm streeft het welzijn van alle onderdanen na.